اخبار هیدرتحلیل

پیوند تنگاتنگ ارزش‌های دینی و ارزش‌های اخلاقی

به زبان خیلی ساده، «ارزش» یعنی هر چیزی که برای ما بسیار مهم است. ارزش‌های ما مسیر کلی زندگی ما را مشخص می‌کنند. این‌ که در چه زمینه‌ای گام برمی‌داریم و چه چیزی را دنبال می‌کنیم. هر انسانی در زندگی و کار خود راهی را برمی‌گزیند و در آن مسیر پیش می‌رود. ما همیشه انتخاب‌ها، تصمیمات و اقدامات خود را در حوزه‌های مختلف زندگی‌ بر اساس ارزش‌هایمان تعیین می‌کنیم. مثلاً کارمندی را در نظر بگیرید که «درستکاری» یکی از رزش‌های مهم اوست، حالا این کارمند در موقعیت بسیار حساسی قرار می‌گیرد و به او پیشنهاد یک رشوه‌ قابل‌توجه با مبلغ هنگفت می‌شود. سؤال اینجاست که این کارمند چه تصمیمی می‌گیرد؟ او به ارزش‌هایش رجوع می‌کند.

هرچند داشتن پول برای او مهم است، اما به دنبال راه‌های مشروع و قانونی برای کسب پول است؛ بنابراین وقتی در این شرایط قرار می‌گیرد، با وجود افزایش مبلغ کاملاً وسوسه می‌شود، اما او تصمیمش را بر اساس ارزش اصلی زندگیش یعنی «درستکاری» می‌گیرد؛ بنابراین با ردکردن رشوه کار درست را انجام می‌دهد.

مذهب در اصطلاح علم کلامی است، طریقه‌ای خاص در فهم مسائل اعتقادی خاصی  که منشأ اختلاف در آن توجیه مقدمات منطقی یا تفسیر ظاهری است. فهم قواعدی خاص برای انجام رفتاری خاص در مذاهب گوناگون متفاوت است. در بیش‌تر جوامع (خصوصا جوامع سنتی) مبنای رفتارها بیشتر مذهبی است تا اخلاقی؛ یعنی همین مذهب‌ها منبعی هستد که بیشتر کنشگران اجتماعی به آن استناد می‌کنند؛ البته این امر در جوامع پیشرفته هم دیده می‌شود اما به نوعی متفاوت‌تر.

جوامع در حال گذار بیش‌تر درگیر این مسئله هستند. از سویی به ارزش‌های سنتی خود که همان مذهب است پایبندی نشان می‌دهند  و از سویی دیگر چشم به سوی ارزش‌های مدرنی دارند که در پاره‌ای از موارد با مذهب هم‌خوانی ندارد. قدر مسلم این است در بیش‌تر جوامع ارزش‌ها تولیدشده مذهب هستند. به عنوان مثال مشخص‌کننده رفتار یا تعیین همان ارزش به عنوان الگو برای رفتار اجتماعی- مذهبی است که بدون هیچ خوانش جدیدی در بین افراد جامعه افغانستانی رواج دارد.

بیش‌تر روایت‌ها یا ضعیف هستند و یا اگر سند معتبری هم دارند بدون تفسیر و تنها به صورت ظاهری آنها اکتفا می‌شود. بارها دیده و شنیده شده است هرآنچه مخالف قرآن و سنت باشد باطل دانسته می‌شود. این اعتقاد کار را با این حجم اطلاعات کم درباره دین دشوار می‌نماید. هر رفتاری بر مبنای این اعتقاد ارزشی را می‌سازد که راه را برای تسامح و تساهل می‌بندد. به نظر می‌رسد برای ساختن ارزش‌های بهتر و انسانی‌تر در جامعه افغانستانی باید به مطالعه بهتر و بیش‌تر و حتی  در برخی موارد بازخوانی دینی دست بزنیم تا باشد به هدف اصلی دین که همان انسانی زندگی کردن است دست یابیم. به نظر می‌رسد در هیچ مذهبی این امر پذیرفته شده باشد که کشوری با رنگ و لعاب اسلامی در صدر کشورهای فاسد دنیا قرار گیرد.

  • سید محمدتقی حسینی
  • استاد دانشگاه و کارشناس ارشد روابط بین‌الملل
دکمه بازگشت به بالا