دختران افغانستان برای سومین سال پیاپی از حق تحصیل محروم ماندند

اداره ملی امتحانات تحت کنترل طالبان، نتایج آزمون سراسری کانکور سال ۱۴۰۴ را اعلام کرد. در سومین سال متوالی محرومیت آموزشی دختران، آنان نه‌تنها از حق شرکت در آزمون، بلکه از مسیر تحصیلی و ساختن آینده نیز کنار گذاشته شده‌اند؛ روندی که با انتقاد جدی نهادهای مدنی و استادان دانشگاه همراه شده است.

براساس اعلام رسمی، سید موسی با کسب بیش از ۳۵۶ نمره به عنوان نفر اول کانکور معرفی شد و به دانشکده طب کابل راه یافت. اما هم‌زمان با انتشار نتایج، هزاران دختر افغانستانی حتی اجازه ثبت‌نام در آزمون را نیافتند؛ محرومیتی که برای سومین سال متوالی، به‌صورت فراگیر و سیستماتیک اعمال شده است.

زینب، یکی از دختران محروم از آموزش، در گفت‌وگو با خبرگزاری شانا گفت: «از وقتی طالبان مکاتب دخترانه را بستند، انگار آینده ما را هم بستند. کانکور برای من فرصت ساختن فردا بود، ولی این فردا هر سال از دسترس دورتر می‌شود.»

فعالان مدنی، این محرومیت را صرفاً یک محدودیت آموزشی نمی‌دانند، بلکه آن را شکلی آشکار از تبعیض جنسیتی و بی‌اعتنایی به حقوق بنیادی زنان و دختران تلقی می‌کنند.

بانو پروانه صمدی، فعال مدنی، با انتقاد از این روند گفت: «محرومیت از تحصیل، حذف زنان از چرخه تصمیم‌سازی ملی است. کانکور یک دروازه امید بود، اما حالا یک دیوار تبعیض شده. اگر کشور به آموزش زنان بی‌اعتنا باشد، نباید انتظار توسعه، آگاهی یا ثبات داشته باشد.»

از سوی دیگر، دکتر سید محمدتقی حسینی، استاد دانشگاه، محروم‌سازی دختران از تحصیل را تهدیدی برای آینده علمی و اجتماعی افغانستان دانست و افزود: «محروم‌کردن نیمی از جامعه از آموزش، یعنی بی‌اعتباری به آینده کشور. هیچ جامعه‌ای با حذف زنان و جوانان تحصیل‌کرده نمی‌تواند مسیر توسعه را طی کند. این سیاست‌، برخلاف معیارهای علمی و انسانی است.»

بر اساس گزارش یونیسف، بیش از ۱.۱ میلیون دختر افغانستانی از ادامه تحصیل در مقاطع متوسطه و عالی محروم مانده‌اند. این آمار به باور نهادهای جهانی، تنها بیانگر وضعیت آموزشی نیست؛ بلکه نشانه‌ی یک بحران گسترده اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی است که پیامدهای آن دامن‌گیر همه نسل‌ها خواهد بود.

بهاره احمدی، فعال حقوق زن، نیز در واکنش به اعلام نتایج کانکور گفت: «وقتی یک نسل کامل از دختران را از تحصیل محروم می‌کنید، عملاً کشور را از نیمی از توان فکری‌اش بی‌نصیب می‌سازید. این چیزی بیش از یک سیاست آموزشی است؛ این حذف سیستماتیک زنان از آینده کشور است.»

در شرایطی که فشارهای بین‌المللی برای رفع محدودیت‌ها افزایش یافته، طالبان همچنان بر سیاست‌های انحصاری خود در حوزه آموزش پافشاری می‌کنند. مکاتب دخترانه در اکثر ولایت‌ها بسته‌اند، دانشگاه‌ها پذیرای دانشجویان زن نیستند و آزمون‌های ملی چون کانکور عملاً تنها برای پسران برگزار می‌شوند.

نهادهای مدنی هشدار داده‌اند که ادامه این روند، شکاف جنسیتی را عمیق‌تر کرده و کشور را با موجی از بی‌سوادی، فقر دانشی، مهاجرت نخبگان و ناامیدی اجتماعی مواجه خواهد کرد.