نگاهی به میراث اصلاحات سیاسی و اجتماعی شاه امان‌الله خان
هندیا، دختر شاه امان‌الله می‌گوید: شاه هنگامی که در تبعید بود، به برنامه‌های اصلاحی می‌اندیشید که باید افغانستان را به خودکفایی برساند.
شاه امان‌الله پس از یک سفر شش ماهه به کشورهای اروپایی و آسیایی برنامه‌های اصلاحی سیاسی، اجتماعی و فرهنگی را در کشور آغاز کرد که شماری از این برنامه‌ها واکنش‌هایی را برانگیخت.
شماری از پژوهشگران با آنکه برخی از برنامه‌های اصلاحی وی را می‌ستایند اما به این باورند که شاه این برنامه‌های اصلاحی را در هنگامی آغاز کرد که مردم برای پذیرفتن آن آماده نبودند و از همین رو این برنامه‌ها با شکست روبرو شد.
در همین حال، شاهدخت هندیا، دختر شاه امان‌الله می‌گوید شاه برای توسعه اقتصادی و رفاه مردم کارهای بسیاری انجام داد؛ اما صد سال پس از وی هنوز هم مردم افغانستان زند‌گی بهتری نسبت به کشورهای همسایه‌ندارند.
برگزاری لویه جرگه و تصویب نخستین قانون اساسی افغانستان، اعلام نظام شاهی مشروطه، از میان رفتن برده‌داری، اجباری شدن آموزش، ممنوع شدن کارهای اجباری، ساخته شدن مکتب‌ها، فرستاده شدن جوانان دختر و پسر برای تحصیلات به بیرون از افغانستان، از مهم‌ترین اصلاحاتی بود که شاه امان‌الله پس از سفرهای خارجی در افغانستان به میان آورد.
اکرم خپلواک، مشاور پیشین رئیس جمهور می‌گوید: «امپراطوری وقت بریتانیا تلاش کرد در مقابل هرگونه برنامه اصلاحی شاه از داخل مقاومت ایجاد کند، دومین مشکل اساسی کسانی بودند که احساسات بسیاری مقدس داشتند و از آنها در برابر وی استفاده کردند و سومین علت ناکامی این بود که مردم از مسایل ناآگاه باقی مانده بودند.»
رفع حجاب زنان و برابری زنان و مردان در برابر قانون از اصلاحات شاه امان‌الله بود. ملکه ثریا، همسر شاه، پس از بازگشت از سفر، بی‌چادر ظاهر شد و زنان برای چادر نپوشیدن تشویق شدند. تمام مردان مجبور بودند تا در بیرون دریشی بپوشند، که این اصلاحات شاه واکنش‌های تند مردم به ویژه ملاها را در پی داشت.
رمضان بشردوست، عضو مجلس نمایند‌گان می‌گوید: «کارها و اشتباهاتی که امان‌الله مرتکب شد به نظر من این است که اول کل قدرت را به دست خود گرفت و این جنبش مشروطه‌خواهی را از وی دور و او را منزوی کرد و دیگر در کتابی که چند وقت پیش خواندم اشتباه بزرگ دیگر امان‌الله خان این بود که وقتی از فرانسه بازگشت دچار غرور و تکبر شده بود؛ حتی مشاورین و کسانی که وی را به قدرت رسانده بودند را نمی‌شناخت؛ حتی محمود طرزی نیز منزوی شد.»
دختر شاه می‌گوید که شاه برای برابری زنان و مردان و آموزش زنان تاکید داشت.
اگاهان می‌گویند که برخی از برنامه‌های اصلاحی شاه امان‌الله در آن زمان با روحیه مردم سازگاری نداشت و زمینه را برای شورشگری در برابر سلطنت وی فراهم کرد.
- منبع: طلوع‌نیوز
