نام کاربری یا نشانی ایمیل
رمز عبور
مرا به خاطر بسپار
پنج‌شنبه ۱۷ اکتبر ۲۰۲۵ میلادی، مذاکرات میان نمایندگان طالبان و دولت پاکستان در دوحه با امضای توافق‌نامه‌ای رسمی به پایان رسید.
این نشست با میانجیگری قطر و ترکیه برگزار شد و از سوی طالبان، ملا یعقوب مجاهد، وزیر دفاع و احمدالله وثیق، رئیس استخبارات این گروه حضور داشتند؛ در حالی‌که هیئت پاکستانی به ریاست خواجه محمد آصف، وزیر دفاع، در مذاکرات شرکت کرد.
این توافق، در ظاهر بر آتش‌بس کامل، احترام متقابل و توقف حملات مرزی تأکید دارد، اما در بطن خود حامل پیام‌هایی حقوقی و سیاسی‌ست که باید با دقت بازخوانی شود.
خواجه آصف در بیانیه‌ای پس از امضای توافق، بر «احترام به تمامیت ارضی» دو کشور تأکید کرد؛ عبارتی که در ادبیات حقوق بین‌الملل به معنای پذیرش مرزهای رسمی و شناسایی‌شده است. این تأکید آصف، در بستر تاریخی خط دیورند، معنای خاصی پیدا می‌کند.
خط دیورند در سال ۱۸۹۳ میلادی با توافقی میان امیر عبدالرحمن‌خان و نماینده بریتانیا ترسیم شد و از همان زمان تاکنون، همواره محل مناقشه بوده است. هیچ‌یک از دولت‌های افغانستان – از سلطنت تا جمهوری و اکنون طالبان – این خط را به‌عنوان مرز رسمی به رسمیت نشناخته‌اند. بنابراین، تأکید پاکستان بر «تمامیت ارضی» در توافق اخیر، می‌تواند به‌عنوان تلاش برای تثبیت حقوقی این خط در روابط دوجانبه تلقی شود.
در سوی دیگر، طالبان در بیانیه‌های رسمی خود هیچ اشاره‌ای به خط دیورند نکرده‌اند. این سکوت معنادار، در شرایطی که پیش‌تر برخی مقام‌های این گروه از «بازپس‌گیری خاک افغانستان» سخن گفته بودند، نشان‌دهنده عقب‌نشینی تاکتیکی یا اجتناب از موضع‌گیری صریح در برابر فشارهای اسلام‌آباد است.
از منظر حقوقی، این سکوت می‌تواند به‌عنوان پذیرش ضمنی مفاد توافق تلقی شود، به‌ویژه اگر در آینده مبنای استناد دیپلماتیک قرار گیرد.
این نخستین‌بار نیست که افغانستان در نتیجه توافق‌های دوجانبه یا فشارهای خارجی، متحمل زیان‌های تاریخی شده است. در سال ۱۹۲۱، توافق میان امان‌الله‌خان و بریتانیا، اگرچه استقلال سیاسی افغانستان را تثبیت کرد، اما در عمل تأیید ضمنی خط دیورند را در برداشت. همچنین در دهه ۱۹۸۰، توافقات پشت‌پرده میان پاکستان و مجاهدین افغانستان، منجر به تقویت نفوذ اسلام‌آباد در ساختارهای سیاسی افغانستان شد؛ نفوذی که پیامدهای آن تا امروز ادامه دارد.
در این میان، مردم افغانستان بار دیگر قربانی تصمیماتی شده‌اند که در سطح قدرت و سیاست اتخاذ می‌شود.
حملات هوایی پاکستان به کابل و قندهار، آوارگی هزاران خانواده، اخراج مهاجران از خاک پاکستان، و بی‌ثباتی سیاسی ناشی از این تنش‌ها، زندگی روزمره مردم را تحت تأثیر قرار داده است. مردمی که نه در طراحی این توافق‌ها نقشی دارند، نه در تعیین مرزها، اما همواره بهای سنگین آن را با جان، خانه و آینده خود می‌پردازند.
پایان این توافق، نه پایان بحران است و نه آغاز صلح. آن‌چه در دوحه امضا شد، بیشتر شبیه به آتش‌بس موقت میان دو بازیگر مسلح است تا توافقی پایدار میان دو دولت مسئول. سکوت طالبان درباره دیورند، و تأکید پاکستان بر تمامیت ارضی، نشان می‌دهد که این توافق، بیش از آن‌که بر پایه منافع مردم افغانستان باشد، بر محور تثبیت منافع ژئوپلیتیک اسلام‌آباد بنا شده است.
در این میان، تنها چیزی که همچنان بی‌صدا می‌ماند، صدای مردمی‌ست که در سایه این توافق‌ها، قربانی می‌شوند.
ذاکر جلالی توافق آتش‌بس طالبان و پاکستان را پیروزی دیپلماتیک خوانده و از تعهد طرف پاکستانی به عدم مداخله استقبال کرده است. اما منتقدان، از جمله جریان روند سبز، این توافق را مهر تأیید بر معاهده گندمک و تثبیت خط دیورند می‌دانند؛ سکوت طالبان را عقب‌نشینی حقوقی و مردم را قربانیان بی‌صدای این معامله تاریخی می‌خوانند.
پاکستان و طالبان پس از مذاکرات در دوحه با میانجیگری قطر و ترکیه بر سر آتش‌بس فوری توافق کردند. با وجود این، اظهارات تحریک‌آمیز نبی عمری، مقام ارشد طالبان، درباره «بازپس‌گیری خاک افغانستان از پاکستان» نشان می‌دهد تنش‌های تاریخی، امنیتی و ایدئولوژیک میان دو طرف همچنان پابرجاست و توافق فعلی شکننده است.
در حالی‌که ایالات متحده هنوز طالبان را به‌عنوان یک سازمان تروریستی جهانی می‌شناسد و دارایی‌های افغانستان را مسدود کرده، ملا یعقوب مجاهد، وزیر دفاع طالبان، در مصاحبه‌ای با الجزیره اعلام کرد که روابط این گروه با واشنگتن بیشتر بر مسائل اقتصادی متمرکز است و اولویت اصلی، لغو تحریم‌هاست. این اظهارات در جریان سفر رسمی او به دوحه برای ابراز همبستگی با قطر بیان شد؛ سفری که هم‌زمان با تصمیم نهایی رهبر طالبان برای قطع اینترنت در افغانستان صورت گرفت.
روز جهانی دوستی فرصتی است برای بازنگری در معنای همبستگی انسانی در افغانستان؛ سرزمینی که دوستی می‌تواند پلی میان زخم‌ها و آینده‌ای روشن‌تر باشد. سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۱، روز ۳۰ جولای را به‌عنوان روز جهانی دوستی نام‌گذاری کرد تا به اهمیت روابط انسانی و نقش آن در گسترش صلح جهانی تأکید کند. این […]