نام کاربری یا نشانی ایمیل
رمز عبور
مرا به خاطر بسپار
مهم‌ترین بخش حیات ما را در عصر کنونی تعلیم و تربیت تشکیل میدهد, درواقع ستون فقرات یک کشور وابسته به نظام تعلیم و تربیت است. جامعه‌ای که میسر تعلیم و تربیت را انتخاب کند در کم‌ترین وقت و زمان میتواند مزایای گوناگون را به دست آورد و در عرصه‌های مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و …
چکیده
اسلام دینی است که به اساس ضروریات انسان‌ها احکام آن نازل شده است. یکی از ضرویات زندگی انسان‌ها تعلیم و تربیت است که برای زنان جایز بوده و مختص مردان نبوده و نیست؛ بلکه دین مقدس اسلام تعلیم و تربیت را برای زن و مرد فرض کرده است.
دیدگاه اندیشمندان درباره تعلیم و تربیت زنان
عبدالحمید بن بادیس میگوید زنان در تکلیف شرعی همانند مردان هستند و تعلیم و تربیت آنها واجب بوده و بر علما نیز واجب است که مردان و زنان امت را آموزش دهند و اگر در این واجب کوتاهی کنند دچار گناه بسیار بزرگی خواهند شد. علم انسان را رشد، بیداری، توانمندی و مصونیت میدهد و همچنین ارتباط خداوند متعال با انسان‌ها توسط علم برقرار میشود. در این مقاله که به شیوه کتابخانه‌ای نوشته شده است به دیدگاه اسلام، قرآن و احادیث نبی‌اکرم (ص) درباره تعلیم و تربیت زنان اشاره خواهد شد.
ابتدا به تعریف تعلیم و تربیت پرداختم و سپس دیدگاه و نظریات اندیشمندان مسلمان و غربی را درباره موضوع و تعریف آنان از «تعلیم و تربیت» زنان آورده‌ام تا تعریف مشخصی برای تعلیم و تربیت بیابم و در ادامه به اهمیت تعلیم و تربیت و از همه مهم‌تر به اهمیت تعلیم و تربیت زنان، پرداختم تا دانسته شود که:
آیا اسلام برای زنان تعلیم و تربیت را در نظر گرفته است یا این فقط مردان هستند که میتوانند از آن بهره‌مند شوند؟
آیا زنان میتوانند در بخش تعلیم و تربیت فعالیت کنند یا خیر؟
در عصر پیامبر(ص) زنان چگونه علم را می‌آموختند؟ آیا در عصر پیامبر(ص) زنان دانشمند داشتیم یا خیر؟ موضوعات و پرسش‌های یادشده بررسی خواهد شد و پیش از نتیجه‌گیری چند راهکار برای ارتقای سطح دانش زنان بیان کردم و سپس به نتیجه‌گیری پرداختم.
هدف از نگارش این مقاله بیداری نسل جوان برای اهمیت بیشتر به ارزش تعلیم و تربیت مخصوصا زنان و دختران است تا آنها از حقوقی که دین اسلام برای آنان در نظر گرفته است بهره گرفته و برای سعادت و کمال خود از آن بهره ببرند و بدانند که اسلام برای آنها جایگاه رفیعی را در نظر گرفته است.
کلید واژه : قرآنکریم ، حدیث ، زنان ، تعلیم وتربیت ، تعلیم وتربیت اسلامی
مقدمه
الحمد الله رب العالمین والعاقبه للمتقین ، والصلاه والسلام علی اشرف الانبیا ءوالمرسلین محمد وعلی آله واصحابه ومن دعا بدعوته إلی یوم الدین وبعد
تاریخ بشر ثابت ساخته که زنان مانند مردان نفش مهم در ساختار اوضاع اجتماعی ، فرهنگی ، اقتصادی ، سیاسی ، تعلیمی وتربیتی نقش مهم را ایفا نموده است . وهمواره زنان سعی کردند تا سهم فعال در این راستا داشته باشند خداوند متعال جایگاه بلند را برای زنان در جامعه نظر گرفته است وزن را نخستین مکتب ، پایگاه تربیتی معرفی کرده که در این مکتب انسان ها علم ودانش ، اصول و روش زندگی ، اخلاق ، سیاست ، اقتصاد ، دین را فرا گرفته میتواند وآنچه را که انسان ازآن فرا می گیرد در واقع آموخته های ماندگاری است که هر گز از دل وجان پاک نمیشود در واقع بیان میتوانم زن موجود است که سنگ نخستین تربیت وهدایت وسعادت انسان به آن ار تباط دارد چون به واسطه زن شخصیت های بزرگ به جامعه تقدیم میشود پس برای اینکه جامعه مان را به سوی رفاه وآسایش سوق دهیم ابتدا باید به زنان توجه جدی داشته باشیم ونیاز های آن را بر طرف سازیم که یکی آن نیاز ها را میتوان تعلیم وتربیت دانست . تعلیم وتربیت اساس زندگی امن آرام را تشکیل می دهد اگر زنان آراسته با زیور علم ودانش باشد میتواند برای جامعه مفید واقع شودچون مسولیت تربیت فرزندان بیشتر مربوط مادر میباشد وتاثیر پذیری شخصیت مادر در فرزندان بیشتر میباشد ودر اندیشه اسلامی زن تا آن جا که میتواندباید ارتقا یابد . چانچه پیامبر بزرگ اسلام حضرت محمد مصطفی ( صلی الله وعلیه وسلم ) فرمودند( من سلک طریقنا یلتمس فیه علما سهل الله له طریقا إلی الجنه ) هر که راهی رود که در آن دانشی جوید خداوند اورا به راهی که بسوی بهشت است آسان میگرداند .از این حدیث ازرش وجایگاه علم دانسته می شود وهمچنان چون هر راه که انسان قدم میگذارد آسان نیست دست یافتند به کامیابی با مشقات گوناگون رور به رو میشود ولی نظر به حدیث خداوند متعال راهی کسی که در جستجوعلم ودانش باشد آسان ساخته وهمواره درسد کمک نمودند برآن بند است وهمچنان حضرت عمر(رض) می فرماید که علم سه پایه اساسی دارند یک کتا ب روشن وگویا دوم سنت گذشتگان وسوم اینکه نمی دانم . پیامبر اکرم همیشه پیروان خودرا تشویق برای بدست آوردن علم کرده ویکی از فرموده های ایشان این است که دانش را بجویید گرچه به چین باشد وهمیشه بر این دعا بودند که خدایا مرا به دانش توانگر ساز ، وبردباری زیستن بخش ،وبه پرهیزگاری گرامی بدار، وبه تندرستی زبیایی ده . همچنان پیامبر اکرم بیان داشته که علم وسیله طاعت وعبادت وشناسایی خداست ، با علم به یگانگی خدا پی ببرید وهمچنان پیامبر اکرم حضرت محمد مصطفی ( صلی الله وعلیه وسلم ) بیان دانشه اند که تعلیم وتربیت بر پایه دین میتواند ارتباط انسان را با پروردگار مستحکم کند وانسان را وادار به قبول نمودند نمایند از این فرموده پیامبر گرامی مان دانستم که زمانی که انسان از تعلیم آگاه بودمیتواند ارتباط خوب باخود و خدا خود داشته باشد راه خود را پیداو مستحکم در عقیده خود باشد وخلل در عقیده اش وارد نشود همچنان پیامبر ( صلی الله علیه وسلم ) بیان داشته که آنکه بدون علم عمل کند بیش از آنچه که کار را اصلاح کند خراب می کند در اسلام تعلیم وتربیت ارزش داشته وپیامبر اکرم توصیه های گوناگون در این رابطه داشته است جناب ایشان فرموده اند که معلم وآموز گار باشید ولی سخت گیر نباشید ومسله ی تعلیم را بر مردم ناهموار نسازید .
تعریف تعلیم وتربیت
تعلیم دراصل کلمه عربی بوده که در زبان فارسی مترادف با آموزش استفاده میشود که به معنی آموزش وآموختاندن می باشد [۱].
تعلیم عبارت از علمی است که صرفا دلالت بر انتقال معلومات دارد که از ذهن مربی فراتر نمی رود .
بیان می توانم که در زبان فارسی تعلیم به معنی آموزش است پس آموزش چیست ؟ در تعریف آموزش میتوان بیان کرد که آموزش عبارت از فعالیتهایی که به منظور ایجاد یادگیری در یادگیرنده از جانب معلم طرح ریزی میشود وبه صورت کنش متقابل جریان می یابد .
همچنان درتعریف تربیت میتوان گفت که
تربیت از نظر لغوی اضافه وزیاد نمودن ورشد ونمودادن است . ودر اصطلاح در مورد انسان به کار میرود .یعنی رشد ، نمووپرورش نهاد های دورنی ورفتار های انسان است. [۲]
همچنان انتخاب رفتار وگفتار مناسب ایجاد شرایط وعوامل لازم وکمک به شخص مورد تربیت تا بتواند استعداد های نهفته اش را درتمام ابعاد وجود خود وبه طور هماهنگ پرورش داده شگوفا سازد وبه تدریج به سوی هدف وکمال مطلوب حرکت کند .[۳]
تربیت عبارت از برانگیختن قوا واستعداد های گوناگون انسان در جهت معین مطابق به اهداف مطلوب ومنطقی جامعه میباشد که مستلزم تلاش دو جانبه تربیت کننده وتربیت شونده میباشد . وهمچنان تربیت علمیست که استعداد های جسمی ذهنی وروانی انسان را از زمان انعقاد نطفه الی دم مرگ بارور ساخته در جهت معین بکار می اندازد تربیت را تغیر مطلوب در سلوک رفتار فرد نیز میدانند .[۴]
طبق تحقیق تعلیم کلمه عربی بوده که در زبان فارسی به معنی آموزش وپرورش میباشد در هر عرصه ،وتربیت عبارت از رشد و نمو دادن رفتار های دورنی انسان ها میباشد .
تعریف تعلیم وتربیت از نظر اسلام
عبارت از به فعلیت در آوردن ، رشد دادن وتکامل بخشیدن به ؛استعدادها ، خصلت ها وارزش های انسانی ودرونی است[۵] .
تعلیم عبارت ازیاد دادن وآموزش وتعلم فراگیری دانش است. اسلام در این حرکت از همه مکاتب پیش قدم ومصمم تر استhttp://fa.wikifeqh.ir
«تربیت اسلامی تربیتی است واقع بینانه و با انسان آنگونه که هست برخورد میکند، یعنی از زاویه های جسمی ، فکری وعاطفی ، وبا عنایت به خصلت تحریک پذیری وگرایشهای درونی ، نیاز های روحی ومیل اوج طلبی انسان ، همچنان اسلام براساس همین زندگی واقع بینانه ومتوازن مسلمانان را پرورش می دهد و اسلام دوران کودکی را مهم وحساس می شمارد چرا که قابلیت یادگیری تاثیر پذیری وآمادگی تقلید دراین سن فراتر وبیشتر است»[۶] .
تعاریف دانشمندان در جهان اسلام وغربیان
دانشمندان مختلف در باره تعلیم وتربیت نظریات مختلف وگوناگون را ارایه داشته اند .هم از جهان اسلام وهم از طرف غربیان به طور مثال علمای تربیت در معنای تربیت اتفاق نظر ندارند وهر کس به تناسب فهم ودرک خود وتجربه خود در باره تعریف تربیت ارایه کرده اند .با اینکه دانشمندان اسلام در سده سوم در باره تعلیم وتربیت آثاری را نگاشته اند ولی مفهوم تعلیم وتربیت را به گونه مشخص تعریف نکرده اند . دانشمندان که در باره تعلیم وتربیت آثاری را نگاشه نام برده میتوانم از جمله ابن سیحون ، خواجه نصر الدین توسی ، مولوی ، سعدی ، امام محمد غزالی .
دانشمندان اسلام بیشتر تعلیم وتربیت را بر پایه اهداف الهی تقرب به خداوند وتزکیه ی نفس تعریف کرده اند .
همچنان غربیان در باره تعلیم وتربیت تعاریف داشته اند . از جمله ژان ژاک روسو ،اوکانر ، جان لاک ، افلاطون ، سقراط …..
اهمیت تعلیم وتربیت
تعلیم وتربیت اصول ورهنمایی زندگی هر فرد را مشخص میکند در حقیقت بیان می توانم که تعلیم وتربیت سرچشمه همه عظمت ها وبزگواری هاست وانسان میتواند در سایه تعلیم وتربیت واقعیت خود وجوامع را درک کند ، همدیگر پذیر شوند ، واین را میتوانند درک کند که از مخلوقات دیگر برتر وبهتر هستند این را به خوبی درک کردیم که تعلیم وتربیت سبب شگوفایی تمدن ها شده بهترین مثالش را داده میتوانم تمدن اسلام ، زمانی که اسلام ظهور کرد ،جامعه عربستان جامعه جاهلی بوده به زنان احترام قایل نبودند تاکید بر این داشته اند که زنان مانند اموال دیگر تبادله شوند وهمیشه سخن از جنگ در میان شان بوده وصله رحم در میان شان نبود خون یکدیگر را می ریختند . اما زمانیکه حضرت محمد مصطفی (ص) به عنوان پیامبر برگزیده شد او توانست با تعلیم وتربیت که مبدا واساس آنرا قرآن وسنت تشکیل میدهد مردم شبه جزیره عر بستان رابه در جه انسانیت ، شرافت ، کما ل معنویت آنچه که شایسته اخلاق یک انسان باعزت است برساند میتوان گفت از نقطه صفر الی اعلی ترین درجه .
پس تعلیم وتربیت یکی از بخش های مهم وبا اهمیت اجتماع را تشکیل می دهد میتوان گفت که تعلیم وتربیت اساس ضروریات انسان هارا مشخص میکند اگر ما اجتماع را به دوحصه مساوی تقسیم کنیم که در یک حصه آن بتوانیم تعلیم وتربیت را در آن رشد وپرورش دهیم در ک خواهیم کرد که در آن اجتماع رنج وزحمت ، فقر ، بدبختی ، وجود نداشته بلکه به جای آن رنج وزحمت شادی وخوشی و راحتی ، به جای فقر پول وثروتمندی ، به جای بدبختی خوشبختی در سراسر اجتماع به وجود می داشته باشد در طرف دیگر داشتیم اجتماع که در بخش تعلیم وتربیت به آن توجه نشده پس اینگونه اجتماع از هر طرف با مشکلات دست وپنجه نرم میکند یعنی با فقر وگرسنگی ، وضعیت بد اقتصادی ، سیاسی ، اجتماعی که ما شاهد آن هستیم . کشور های که به تعلیم وتربیت اهمیت می دهد در واقع حاکم هستند بالایی کشور های که به تعلیم وتربیت اهمیت نمی دهند مثال داده میتوانم کشورم افغانستان ، از جمله کشورهای جهان سوم به شمار می رود ما افغان ها همیشه افتخار برتاریخ ۵۰ هزار ساله داریم ولی آیا منحیث یک انسان فکر کردیم که ما در کدام سطح تعلیمی قرار داریم با این تاریخ ۵۰هزار ساله ؟میزان پیشترفت ما در کدام سطح است ؟ چقدر توانستم در بخش تعلیم وتربیت کار کنیم ؟
یکی از دلایل که ما از دیگر کشورها عقب هستیم این است که به تعلیم وتربیت توجه نداریم ونمیکنیم . کشور جاپان همرای کشور ما استقلال خودرا به دست آورد ولی تفاوت را مشاهده کنیم امروز جاپان در کجا است وما وشما در کجا هستیم چون کشور جاپان توجه کثیر در بخش تعلیم وتربیت انجام داده ومی دهد همچنان « جاپان در بخش تعلیم وتربیت پلان درست ، دقیق ومنطق با واقعیت وتوانمندی کشور خود تهیه کرده است همچنان اصلاحات وسیع را درالویت قرار دادند منابع را برای نظام تعلیم وتربیه به وجود آوردند همچنان تلاش برای دست یافتن به علم وتکنالوژی موثر،وغیره »[۹]. پس بیاید دست به دست هم بدهیم وکشور خود را از این بدبختی نجات بدهیم با کوشش وزحمت کشی در عرصه تعلیم وتربیت ، چون تعلیم وتربیت انسان را در مسیر رشد وشگوفایی قرار می دهد وباعث پیشرفت وتوسعه فردی واجتماعی می گردد.توسط تعلیم وتربیت می توانیم در عرصه های مختلف همچون طبابت ، مهندسی ،اقتصاد ، در همه عرصه ها ترقی وپیشرفت کنیم همچنان تعلیم وتربیت باعث میشود در میان مردم بنیاد همدری ،همفکری ، مشارکت در عرصه های مختلف اجتماعی به وجود آید . در واقع نبودن تعلیم وتربیت تاریک بودن جامعه است کارشناسان تخمین زده اند که پیش از ۷۰٪ شهر وندان افغانستان بی سواد هستند. [۱۰]ولی این رقم در کشور های پیشرفته در سطح ۱٪الی ۲٪می باشد پس بیان کرده میتوانم که کشورم به سوی تاریکی روان است ونمیتواند در آینده نزدیک به پیشرفت نایل شود . زیرا پیشرفت وترقی یک مملکت در قدم نخست با سواد مردمش در ارتباط میباشد لذا برای رشد یابی وپیشرفت کردن در زندگی لازم است تلاش کرد وعرق ریخت اگر تلاش نورزیم هر گز در زندگی رشد وپیشرفت رانخواهیم دید وهمواره عقب مانده خواهیم بود . اگر ما وشما زندگی را مانند سوار شدن به یک بایسکل در نظر بگیریم برای اینکه بتوانیم تعادل خود را حفظ کنیم باید همواره در حرکت باشیم برای اینکه بتوانیم تعادل کشور خودحفظ کنیم واز عقب ماندگی به در آوریم برای بدست آوری علم تلاش جدی داشته باشیم وتلاش ما مستمر ودوام دا ر باید باشد. وبا هر گونه سختی باید مقابله کنیم خودرا از دست ندهیم امید داشته باشیم هدف برای خود تعین کنیم برای بدست آوردن تعلیم وتربیت .
تعلیم و تربیت از نگاه قرآن
تعلیم وتربیت از نگاه دین مقدس اسلام ارزش خاص داشته ودارد وبه همین منوال تاکید زیادی بالایی آن نموده است . چون تعلیم از مهم ترین راه برای رسیدن به خداوند متعال به شمار میرود .
درقرآن تربیت را به شخص مورد تربیت نسبت داده شده وهم به کسانی که شرایط لازم را برای پرورش او فراهم ساخته است بیان شده است[۱۱].
تربیت بیشتر در قرآن به« تزکیه وتأدیب »نسبت داده شده است . پس تزکیه چیست ؟
تزکیه از نظر لغوی از ریشه زکاه گرفته شده وبه معنی نمو ، رشد ، برکت وپاکی واصلاح آمده است .[۱۲]
آیت های زیادی است در قرآن کردیم که با مراجعه نمودن به آن میتوانیم تربیت را درست بشناسیم چنانچه آیه در سوره شمس وجود دارد که خداوند متعال می فرماید«قد افلح من زکاها وقد خاب من دساها »[۱۳]
کسی رستگار وکامیاب می کردد که نفس خویش را پاکیزه دارد وبپردازد وکسی ناامید وناکام می کردد که نفس خویش پنهان بدارد وبپوشاند »
نفس خودرا زمانی میتوانیم درست تربیت نمایم که به صورت کامل آگاهی داشته باشیم .
در تربیت انسان محیط ماحول ومربی تاثیر قابل ملاحظه داشته به طور مثال دو گل را در نظر می گیرم که نیاز پرورش دارند هر روز به یک گل آب می دهیم وتوجه لازم را انجام می کنیم تمام آنچه که لازم است انجام می دهیم حتی برای اینکه که بتواند درست رشد کند بالایی گل تحقیق میکنم که چقدر آب ، آفتاب وکود کمیاوی نیاز دارد؟ در کدام ساعت آب برایش بدهیم چند وقت بعد متوجه میشویم که گل از هر لحاظ رشد کرده وآنچه که میخواستیم به همان قدر رسیده است ولی طرف دیگر گل را داشتیم که نیاز به پرورش داشت ولی توجه نشد آب ، آفتاب ، وکود در وقت ش برایش نرسیده میبینم که گل به طرف نابودی است بیان میتوانم که تربیت انسان هم به همین شکل است اگر آنچه که ضرورت داردبرایش داده شود میتواند درست رشد کند نیاز های انسان هارا اگر به دوبخش تقسیم کنم «مادی،معنوی » که هر کدامش در جایگاه اش ارزش داشته اگر نیاز های انسان هارا بدانم وبه آن توجه داشته باشیم در پروسه تربیت موفق به در می آیم واگر نیاز هارا ندانیم در پروسه تربیت موفق نمیشویم انسان ها نیاز های گوناگون داشته ودارند از جمله نان وآشامیدن ، امنیت وآرامش روانی نیازهای اقتصادی ، اجتماعی… نیاز های تعلیم وتربیت « آموزش وپرورش » . میتوان گفت که در تربیت انسان بعضی موارد تاثیر دارد خود انسان ومحیط وچهار اطراف پس تربیت به افرادی نسبت داده میشود که عوامل وشرایط لازم را برای پرورش وشگوفا شدن استعداد های شخص مورد تربیت فراهم می سازد .
در اسلام برای اینکه ما بتوانیم خود را در یابیم بتوانیم رشد داشته باشیم درهر بخش مثل تعلیم وتربیت که نیاز اصلی ومبرم زندگی ما انسان هاست از میان خود انسان ها پیامبر برای روشنایی زندگی از طرف الله متعال فرستاده شده است چنانچه الله متعال میفرماید:
هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولاً مِّنْهُمْ یَتْلُو عَلَیْهِمْ آیَاتِهِ وَیُزَکِّیهِمْ وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَهَ وَإِن کَانُوا مِن قَبْلُ لَفِی ضَلَالٍ مُّبِینٍ [۱۴]
خدا کسی است که از میان بیسوادان پیغمبری را برانگیخته است و به سویشان گسیل داشته است ، تا آیات خدا را برای ایشان بخواند ، و آنان را پاک بگرداند . او بدیشان کتاب ( قرآن ) و شریعت ( یزدان ) را می‌آموزد . آنان پیش از آن تاریخ واقعاً در گمراهی آشکاری بودند .
در قرآنکریم آیت های زیادی وجود دارد که بیان کننده تربیت بوده از جمله (ومن تزکی فإنما یتزکی لنفسه وإلی الله النصیر ) [۱۵]وهرکس که خویشتن را تزکیه نموده پس برای نفس خودش تزکیه کرده وبازگشت همه به سوی خدا خواهد بود . همچنان آیه دیگر (قد افلح من تزکی )[۱۶].
انسان دارای استعدادهای گوناگون است ودارای درک اعلی میباشد آیت زیر بیان کننده همین موضوع است .
قَالُواْ سُبْحَانَکَ لاَ عِلْمَ لَنَا إِلاَّ مَا عَلَّمْتَنَا إِنَّکَ أَنتَ الْعَلِیمُ الْحَکِیمُ [۱۷]
فرشتگان گفتند : منزّهی تو ، ما چیزی جز آنچه به ما آموخته‌ای نمی‌دانیم ( و توانائی جانشینی را در زمین و استعداد اشتغال به امور مادی را نداریم و معترفیم که آدم موجودی شایسته‌تر از ما است و ) تو دانا و حکیمی .
قَالَ یَا آدَمُ أَنبِئْهُم بِأَسْمَآئِهِمْ فَلَمَّا أَنبَأَهُمْ بِأَسْمَآئِهِمْ قَالَ أَلَمْ أَقُل لَّکُمْ إِنِّی أَعْلَمُ غَیْبَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَأَعْلَمُ مَا تُبْدُونَ وَمَا کُنتُمْ تَکْتُمُونَ [۱۸]
فرمود : ای آدم ! آنان را از نامها ( و خواصّ و اسرار این ) پدیده‌ها آگاه کن . هنگامی که آدم ( فرمان خدا را لبّیک گفت و ) فرشتگان را از ( خواصّ و اسرار اشیاء و ) پدیده‌ها آگاه کرد ، خداوند فرمود : به شما نگفتم که من غیب ( و راز ) آسمانها و زمین را می‌دانم و از آنچه شما آشکار می‌کنید یا پنهان می‌داشتید ، نیز آگاهم ؟
انسان دارای نیروی عقلی بوده که با استفاده از عقل و خرد ودانایی باعث شده که از اسرار ها وشگفتی های عالم باخبر شود . پس یکی از ضروریات زندگی ما تعلیم وتربیت است طبق تحقیق اسلام دینی است که علم ودانش اساسات آن را تشکیل می دهد وهمواره تاکید زیادی برای بدست آوردن آن کرده اند فرق ندارد چه مرد باشد وچه زن .همچنان باید توجه داشت که خداوند متعال علم ودانش را علت واساس آفرینش همه پدیده های هستی جهان اعم از آسمان وزمین معرفی کرده است .[۱۹]
همچنان خداوند متعال اولین آیه که بر حضرت محمد مصطفی (ص) نازل کرد در رابطه به علم ودانش بوده وپیامبر گرامی مان را به زیور علم ودانش آراسته است .
اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذِی خَلَقَ ۱ خَلَقَ الْإِنسَانَ مِنْ عَلَقٍ۲ اقْرَأْ وَرَبُّکَ الْأَکْرَمُ۳الَّذِی عَلَّمَ بِالْقَلَمِ ۴ عَلَّمَ الْإِنسَانَ مَا لَمْ یَعْلَمْ۵[۲۰]
ای محمّد ! بخوان به نام بروردگارت . آن که ( همه جهان را ) آفریده است . انسان را از خون بسته آفریده است . بخوان پروردگار تو بزرگوارتر و بخشنده‌تر است. همان خدائی که به وسیله قلم ( انسان را تعلیم داد و چیزها به او ) آموخت . بدو چیزهائی را آموخت که نمی‌دانست .
از این آیات این را در ک کردیم که علم ودانش اساس دین مقدس اسلام راتشکیل میدهد .آیت های زیادی وجود دارد که بیان کننده ارزش علم ودانش میباشد .
«نقطه آغاز رسالت ودعوت اسلامی برمبنای خواندن وقلم شروع شده وارزش که قلم ، تعلیم وتربیت در قرآن دارد برکسی پوشیده نیست ارزش تعلیم وتربیت دراسلام به حدی بوده که در پایان جنگ بدر تعداد زیادی از مشرکین به اسارت مسلمانان در آمدند اعلان شد که هر یک از مشرکین فدیه بپردازد یا ۱۰ نفر از مسلمانان سواد خواندن ونوشتن را بیاموزد آزاد خواهد شد از اهمیت تعلیم وتربیت در اسلام ،آن هم در بدترین شرایط جنگ خبر می دهد ، تا آن جایی که اسلام سواد و مطالعه را با مصالح کلی خود حتی در شرایط جنگی یکی می داند »[۲۱].
وَقُل رَّبِّ زِدْنِی عِلْماً [۲۲]
بگو پروردگارا ( در پرتو قرآن ) بر دانشم بیفزا ( و از قرآن و ابعاد مختلف آن آگاهترم فرما ) .
پس نظر به تحقیق که صورت گرفت نشان می دهد که اسلام برای تعلیم وتربیت ارزش وجایگاه ویژه در نظر گرفته است.تعلیم وتربیت از فعالیت های مهم انسان به شمار می رود واین فعالیت منجر به این میشود که سطح معلومات وآگاهی های مان را بلند تر میسازد.
اهمیت آموزش در اسلام برای زنان چه است آیا اسلام در این باره توجه کرده است یا خیر ؟
اهمیت تعلیم وتربیت زنان
جهان که مادر آن حیات داریم از دوقشر ساخته شده است یعنی ( مرد و زن ) برای پیش برد امور نیاز مبرم این دو قشر به یک دیگر دارند وجهان اسلام با درک این موضوع عنایت و اهتمام ویژه داشته ،خصوصا برای تربیت زنان،چنانچه شیخ ابن تیمیه (رح ) می فرماید که ، بدون تردید در میان زنان اشخاصی هستند که عاقل تر از بسیاری مردان اند . اسلام دینی است که برای زنان حق زندگی کردن را بخشید همه ما وشما این را می دانیم که پیش از آمدن اسلام زنان حق زندگی نداشته اند با افتخار به عنوان دختر خانم بیان میکنم که اسلام برای ما حق زندگی کردن را بخشید حقوق زیادی چون حق تعلیم وتربیت ، حق مالکیت مال ، حق اقتصادی ، حق سیاسی ، حق اجتماعی …..وغیره حقوق دیگر ،چنانچه پیشتر تذکر دادم اسلام دینی است که حق تعلیم وتربیت را برای زنان در نظر گرفته چون وقتیکه زن مسلمان دانش داشته باشد راه گشایی زندگی خود وفرزندان خود بوده میتواند . اساس یک خانه را زن تشکیل می دهد . اسلام همیشه پیروان خودرا توسعه کرده که با زنان به نیکی رفتار کنید چنانچه حدیث داریم از پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد مصطفی (ص ) «من یلی من هذه البنات شیا، فاحسن إلیهن ، کن له سترا من النار » .[۲۳]
یعنی خداوند به هر کس دخترانی عطا کند وبا آن به نیکی رفتار کند آنها در برابر آتش دوزخ حافظ او خواهند بود از این حدیث این را می توان درک کرد که دین اسلام اهتمام زیادی برای تربیت زنان در نظر گرفته است برای مردان توسعه رفتار نیک نموده در مقابل زنان .
اگر تاریخ را مطالعه کنیم این را درک میکنیم که زنان در طول تاریخ در هر بخش شایستگی از خود نشان داده اند واین در صورت است که برای شان فرصت داده شود برای زنان تعلیم وتربیت از هر بخش دیگر مهم تر بوده چون اگر یک زن تعلیم داده شود در واقع یک ملت تعلیم داده شده است . زمانی که متون دینی را مطالعه کنیم این را درک میکنیم که اسلام میان زن ومرد تبعیض قرار نداده وآیات واحادیث فراوانی این را بیان نموده است پس در تعلیم وتربیت زنان هم تبعیض وجود نداده چنانچه خداوند متعال میفرماید
وَاذْکُرْنَ مَا یُتْلَى فِی بُیُوتِکُنَّ مِنْ آیَاتِ اللَّهِ وَالْحِکْمَهِ إِنَّ اللَّهَ کَانَ لَطِیفاً خَبِیراً [۲۴]
و آیات خدا و سخنان حکمت‌انگیز ( پیغمبر ) را که در منازل شما خوانده میشود ( بیاموزید و برای دیگران ) یاد کنید . بی‌گمان خداوند دقیق و آگاه است .
بیان کردم که زنان اساس یک خانواده قوی را تشکیل می هد چنانچه در طول تاریخ ثابت شده است مثل مادر امام شافعی بزرگ مرد امت اسلامی را تربیت نموده چون ایشان یتیم بودند و مادرش بزرگ اش کرده است همچنان زنان سرزمینم توانسته اند که در طول تاریخ بزرگ مردان ، شیران ، قلم بردستان ، سیاستمداران بزرگ را تربیت کند . «اگر مردم افغانستان امروز به عنوان مردم معنویت گرا ، شجاع ،آزاده ،سخت کوشش، صبور ، امانت دار ، قانع وسرفراز شناخته میشوند ودر طول تاریخ علیه استبداد ، استعمار وتهاجمات بیگانه گان مباهات تاریخی را به خود اختصاص داده اند مرهون تربیت خانواده گی ونقش های بی بدیل زنان در پیدایش ، پرورش وبالندگی چنین مردان می باشد .» [۲۵]
تعلیم وتربیت زنان از دیدگاه اسلام
از نشانه های تسامح و گرامیداشت زن توسط اسلام این است که بین آموزش زن و آموزش مرد تفاوتی نگذاشته است و نظر به سفارش پیامبر اکرم تعلیم وتربیت برای مرد وزن فرض بوده است پیامبر در آموزش وپرورش زنان زیادتر توجه کرده است و «زنان در عصر پیامبر در مجلس حاضر می شدند .نمازها را درمسجد می خواندند ودر روز های جمعه و عید حضور می یافتند مطالب را می شنیدند وحفظ می نمودند کما اینکه بسیاری از زنان در عصر نبوت خواندن ونوشتن را می دانستند واولین زنی که خواندن ونوشتن را یاد گرفت ( شفا دختر عبدالله قرشی ) بوده است »[۲۶]
دردین مقدس اسلام زنان وجود داشته که همواره قانون وشریعت را تدریس می کردند زنان درس را نزد علمابزرگ فرا گرفته وسپس اجازه نامه خودرا گرفته منبی بر تدریس وتدریس را انجام میدادند .در زمان پیامبر (ص) زنان آنقدر جرآت داشتندکه از پیامبر (ص) در خواست می کردند برای جلسه علمی خاص به آنها وهمچنان حریص بودند برای بدست آوردن علم ، باید از مادران ما یعنی از خانم های حضرت محمد (ص) را یاد بگیریم حریص بودن در بدست آوردن علم را .
از لحاظ تاریخی ثابت نشده که زنان مسلمان کتابت وخواندن را فرا نگرفته باشد بلکه ثابت شده است آنان از زمان جاهلیت یادگرفته اند نه فقد اسلام بلکه علم را یادگرفته اند ومادر مومنان حفصه ونیز دیگر زنان به خواندن ونوشتن شهرت داشته است منابع تاریخی وکتابهای زندگی نامه وشرح حال متفق هستند براینکه زنان مسلمان علوم مختلفی را فرا گرفته در برخی علوم مهارت را کسب نموده است و بیشترین علومی که در طول قرون در شرق وغرب مورد توجه زنان قرار گرفته است عبارت از قرآن کریم ، حدیث ، فقه، تفسیر ، داکتری ، معلمی وغیره است . واولین جای که زنان شروع به یاد گیری نموده اند مسجد بوده و ۶۷زن از عایشه (رض ) علم را آموختند تمام این افراد که از عایشه (رض ) در خانه ا ش علم را آموخته بودند در واقع میتوان گفت همه آنها به منزله مدرسه علم بوده اند دکترعبدالهادی تازی در کتاب خود با عنوان « زن در تاریخ مغرب اسلامی » خاطر نشان می سازد که تعدادی از مدارس دخترانه ای که به نام (دورالفقهیات ) مشور بودند ودر بسیاری از محله های مغرب پراکنده بود وبرخی از زنان سر شناس برآنها نظارت می کردند واین کار رابخاطر تمایل به نشر علم ومعرفت وعمومی نمودن آن وانتشار خیر وفضیلت در جامعه انجام می دادند زن مسلمان در طول قرون، نقش بسیار بزرگی را در یادگیری علم شرعی و تبلیغ آن ایفا نموده است و هسته ای اولیه این امر، مادران مؤمنان بودند، از زنان میتوان مادران مؤمنان بویژه عائشه (رض) را نام برد، و زنان تابعین نیز تعدادی از احادیث را روایت نمودند است،زنان مسلمان در توسعه ی علمی و فرهنگی جامعه خود مشارکت نموده اند و در زمینه های علمی بسیاری اعم از شعر و ادبیات و پزشکی و داروسازی و هندسه و ریاضیات و دیگر زمینه ها حضور و ابداع و نوآوری داشتند زنان در صدر اسلام بوسیله ی تخصص خود در پزشکی و داروسازی در غزوات و جنگ هایی که همراه پیامبر(ص) مشارکت نمودند و رفیده انصاری که از نسل زنان صحابی است بهترین مثال میباشد. در اسلام برای تعلیم زنان توجه کثیر صورت گرفته است و زنان در عرصه پیامبر در این راستا پیشرفت زیادی کرده اند.[۲۷]
چنانچه بیان میتوان کرد حضرت عایشه ( رض) خانم پیامبر گرامی مان حضرت محمد ( ص ) غلطی های مردان را می گرفت .
طبق تحقیق اولین نهاد علم را زن گذاشته است برای انتشار علم .
نام این خانم برزگوار است فاطمه فهری ، سید فاطمه فهری موسس اولین دانشگاه جهان در قیروان در شهر فاس واقع در کشور تونس کنونی است وی بانو مبارک وصالح بود با کنیه ام البنین بنت محمد ، همراه با خواهر وشوهرش از قیروان به فاس مهاجرت نمود وآنجا ساکن گشت وبعداز فوت خواهرو شوهرش از آنها ثروت حلال زیادی به او ارث رسید واو تصمیم گرفت که با این مال حلال که در آن هیچ شبهه ای نبود در امور خیریه مصرف کند ولذا زمینی را خریداری کرد ومسجد را در آنجا بدون اینکه مصالحی از جایی دیگر به آنجا بیاورند بلکه خاک وحتی آب چاهی که در همان زمین خریداری شده حفر کرده بودند برای ساخت مسجد ودانشگاه استفاده می شد وخود بانو بر ساخت وساز نظارت داشت واز روزی که ساختن مسجد ودانشگاه را آغاز کرد تا پایان آن ، روزه گرفته بود ونیت خودرا برای این کار خالص نمود. [۲۸]
همچنان میتوان گفت اسلام دینی است که توانسته است میلون ها زنان را در طول تاریخ تربیت نماید از جمله میتوان نام برد از عایشه دختر ابی بکر (رض ) در تعریف عایشه میتوان گفت که زن است که توانسته یک چهارم یعنی (۲۵) در صدر از احکام شریعت رابیان کند واز جمله فقیه ترین زن امت اسلامی به شمار میرود.
چنانچه ابو موسی اشعری بیان میکند که هر گاه ما اصحاب رسول الله (صلی الله وعلیه وسلم ) به مشکل برمیخوردیم به عایشه (رض) مراجعه میکردیم و راه حل علمی آن را نزد او می یافتیم .[۲۹]
عایشه (رض) کسی بوده که تا آخر عمر خود فتوا صادر کرد و این زن توانا باعث شده که مردان زیادی را هدایت کند در اسلام زنان عاقل وبافضیلت وجود داشته به عنوان معلم وکاتب به عنوان مشاور به بازرس ومسول بازار ها تعین شده که میتوان نام برد شفا دختر عبدالله العدویه است هم چنان زنان دیگر هم در صدر اسلام وجود داشته همچون (ام عیسی دختر ابراهیم حربی ، لبنی قرطبی ،ستیته دختر قاضی حسین محاملی ، بانو عایشه قرطبی ، خدیجه بنت البقال ،کریمه بنت احمد مروزی ، فاطمه بنت علی الاقرع ،شهده بنت ابی نصر الابری) …. وغیره زنان دیگر که با مطالعه تاریخ از کار کرد های این ها میتوان دانست که زنان دلیر ، هوشیار ، پرتلاش در هر عرصه بودند .پس بیان کرده میتوانم که در اسلام حق تعلیم وتربیت برای زنان در نظر گرفته شده است .در اسلام تعلیم وتربیت خیلی ارزش داشته ودارد چنانچه «هارون الرشید پس از صرف غذا خود شخصا بر دست علما آب می ریخت تا بر قدر وارزش آنان در جامعه بیفزاید ».[۳۰]
طبق تحقیق اسلام دینی است که برای زنان حق تعلیم وتربیت را گذاشته است .پیامبر اکرم مان خودش نقش معلم راداشته وهمواره سفارش به ترغیب وتشویق علم داشته است آن حضرت در زدودن خرافات ونابودی جهل تلاش فراوانی به عمل آورده که نمونه بسیاری را میتوان ذکر کرد پیامبر یاران خود را تشویق برای بدست آوردن ریاضیات نموده است چنانچه حدیث در این رابطه داریم «ابن ماجه از ابوهریره روایت کرده که پیامبر ( صلی الله وعلیه وسلم ) فرمودند ای ابوهریره علم فرایض را یادبگیرید وبه دیگران نیز یاد بدهید که آن نصف علم است وبه دست فراموشی سپرده میشود وآن نخستین چیزی است که از میان امت اسلامی بردادشته میشود »[۳۱]
تعلیم وتربیت زنان از نگاه احادیث
پیامبرگرامی ما حضرت محمد (ص) میفرماید «طلب العلم فریضه علی کل مسلم» بر هر مسلمان طلب علم فرض است واین حدیث مختص برای مرادن نبوده بلکه زنان را نشان می دهد.
طلب العلم فریضه علی کل مسلم مسلمه
دکتر مصطفی سباعی در حدیثی از پیامبر(ص) روایت است که فرمودند: “طلب علم بر هر مسلمانی واجب است.این حدیث بر زبان مردم با لفظ اضافی مسلمه مشهور است و با این لفظ اضافی تصحیح نشده لیکن معنای آن صحیح است. علماء اتفاق دارند بر اینکه آنچه طلب علم آن برای مردان واجب باشد برای زنان نیز اینگونه است.
خانم دکتر زیگرید هونگه در کتاب “فرهنگ اسلام در اروپا” میگوید: «دنبال علم رفتن را محمد چنان جدی به مردان و زنان توصیه میکند که شباهت به دستورات مذهبی و عبادات دارد. “طلب العلم فریضه علی کل مسلم و مسلمه” و از گفته های اوست “اطلب العلم من المهد الی اللحد” چون “هرکس در طریق علم بکوشد عبادت خدا کرده است” او مرتب طرفدارانش را به این راه سوق داد. “تحصیل علم ارزش روزه داری را دارد و آموختن علم به دیگران، ارزش عبادت را.” شناخت علمی جهان، طبیعت و عجایب خلقت و درک قوانینش، برای محمد و مسلمانان، حتی ایمانشان را محکمتر و عمیقتر میکرد؛ برای آنان علم نه تنها مانند مسیحیان ممنوع نبود بلکه علم چراغ راه ترقی و زندگی و ایمان محسوب میشد، “اگر چه علم از چین هم آمده باشد” آن پیغام آور، خودش توجه طرفدارانش را متوجه خارج مرزها میکند. چون علم اهمیت خدای محمد را بلند میبرد. طرز فکر اسلا می این است که، همه دانشها از خدا میآید و همه دانشها به او راه میبرد. به خاطر همین دستور میدهد دانش را از هر سرچشمه های هست به دست آور، آری به خاطر خدا دانش را حتی از منابع و لسان بی دینها و لامذهبها هم بیاموز.[۳۲]
ابوسعیدخدری(رض) میگوید« قالت النساء للنبی صلی الله علیه وسلم : غلبنا علیک الرجال، فاجعل لنا یوما من نفسک ، فوعدهن یوما لقیهن فیه فوعظهن وامرهن » یعنی: زنان خطاب به پیامبر: مردان شما را احاطه کردند و بر ما پیشی گرفته اند؛ پس روزی را برای ما قرار بده؛ آنحضرت روزی را برای آنها تعیین نمود. و در آن روز آنها را موعظه و تعلیم داد.« اگر این حدیث را مورد تفکر خود قرار دهیم از این حدیث در می یابیم که زنان برای بدست آوردن علم با مردان به رقابت می پرداختند وهمچنان برای فرا گیری علم حرص زیاد داشته وهمچنان از این حدیث میدانیم که زنان میتواند علم از مردان فراگیرند امور دینی را یاد بگیرند وآنچه که ضرورت است فرا گیرند .
فقها تصریح کردند که یادگیری آنچه برای مسلمانان ضروری است واز آن بی نیاز نیست مانند پزشکی ، آهنگری ، وبافندگی از فروض کفایی به شمار می آید واختصاص به مردان هم ندارد وگفته اند اگر کسی در جامعه اسلامی به این کار ها علم داشته باشد بر وی فرض کفایی است بنابراین بر هر زن که توانایی یادگیری امور چون پزشکی داخلی ، جراحی ، ویا هر بیماری که در میان مردم شایع بوده ودرمان نمایند تا ضرورت زنان مسلمانان بر طرف شود .
دین اسلام چه دین زیبا است اگر ما زنان از حقوق که دین زیبا ما برای ما اعطا کرده آگاه باشیم قطعا بالایی ما ظلم وستم در جامعه حکم فرما نمیباشد در اسلام برای ما زنان حق داده شده که برای بدست آوردن علم به مسافرت برویم ولی بعضی از شروط را باید زن مسلمان در نظر داشته باشد« یک ضرورت یا نیاز برای سفر زن دوم امکان دعوت متخصصان از خارج شهر برای زن تا دانش وعلوم را از آن فرا گیرند سوم محرم مثل پدر ، برادر ، شوهر ، پسر … باشد .»[۳۳]
از پیامبر (ص) روایت شده که فرمود :آیا سخاوتمندترین سخاوتمندان را به شما بگویم ، گفتند آری یا رسول الله فرمودند خداوند سخاوتمندترین سخاوتمندان است ومن سخاوتمندترین فرزندان آدم هستم وسخاوتمند ترین پس از من کسی است که دانشی را می آموزد وآن را منتشر می کند واو در روز قیامت به تنهایی مانند امتی محشور میشود ونیز مردی که جانش را درراه خدا می دهد تا کشته شود .
در شرح این حدیث دانسته میشود فضیلت علم در اسلام .
دوم فضیلت بدست آوردن علم منتشر ساختن آن را بیان شده است همچنان از این حدیث دانسته میشود که اگر علم رابدست آوریم باید در انتشار آن کوشا باشیم وتلاش کنیم تا اینکه دیگران را آگاه سازیم واین مختص به مردان نبوده بلکه زنان را نیز شامل میشود .
آیا زنان میتواند برای دیگران تعلیم وتربیت را بدهد ؟
بلی نظر به حدیث که از پیامبر محبوب ما حضرت محمد (صلی الله وعلیه وسلم ) برای ما رسیده زن میتواند دیگران را تعلیم وتربیت دهد . سیده شفاء بنت عبدالله روایت کرده که گوید« دخل علینا النبی (صلی علیه وسلم) وأنا عند حفصه فقال : آلا تعلمین هذه رقیه النمله کما علمتیها الکتابه؟ « پیش حفصه (رض) بودم که رسول الله (صلی الله وعلیه وسلم ) تشریف آوردن و به من فرمود: آیا این رقیه نمله (وِرد و دعا برای دفع بلاء( را به او آموزش نمیدهی همانگونه که کتابت را به او آموزش دادی؟«.از این حدیث این را درک کردیم که زنان میتواند آنچه که تعلیم وتربیت دیده اند میتواند آنرا به دیگران تعلیم وتربیت دهد طلب علم ونشرآن فضیلتی است که زنان ومردان در آن برابراند حتی در برخی موارد مسایل تعلیم وتربیت برای زنان واجب بوده واین حق زن است که کسی نزدش برود ویا نزد کسی برود تا امور دین وآنچه سنت قولی و فعلی آن حضرت را بیاموزد [۳۴]
می دانیم که در جهان علوم به دو نوع بوده عبارت از علوم شرعی و علوم دینی ، برای زن مسلمان واجب است تا علوم دینی را یاد داشته باشد آموختن علوم دنیوی برای زن جایز است . امام غزالی میگوید علم محمودپسندیده دانشی است که به مصالح امور دنیا ارتباط دارد، مانند: پزشکی و ریاضی، و این به فرض کفایه و همچنین فضیلت بدون وجوب تقسیم میشود؛ فرض کفایی علمی است که نظام و اساس امور دنیا از آن بی نیاز نیست، مانند: پزشکی که در حفظ و سلامت بدن به آن نیاز است و همچنین ریاضی که در معاملات، تقسیم مواریث، وصیت و غیر آن ضروری است. اینها علومی هستند که اگر کشور از متخصصان آن خالی باشد مردم آن کشور دچار مشقت میشوند و هرگاه یک نفر بدان مشغول باشد، وجوب آن از سایر مردم ساقط میشود. جای تعجب نیست این سخن ما که پزشکی و ریاضی از واجبات کفایی هستند و همچنین اصول صنعت مانند، کشاورزی، نساجی، سیاست، بلکه حجامت و خیاطی از واجبات کفایی هستند.علامه عبدالوهاب خلاف(رح ) میگوید«اسلام تصریح کرده براینکه طلب دانش بر هر مرد و زن مسلمان یک فریضه است و کسانی را که علم ندارند برابر نمیداند، و همچنین بر نوعی از علوم معین شرط نکرده و اینکه غیر آن را ممنوع نماید بلکه هر علمی که موجبات رسیدن به مصالح دنیایی یا دینی باشد آن مطلوب بوده و حقِ مشترک آحاد مردم اعم از مردان و زنان است.«
پس طبق تحقیق که صورت گرفت دانستیم که زنان در اسلام ارزش خاص داشته ودارند همچنان بیان میتوانم که خداوند متعال اصلاح جامعه ، خیرو صلاح جامعه را در دستان زن قرار داده است اگر زن صالح باشد خانه وجامعه صالح میباشد واگر فاسد باشد خانه وجامعه فاسد میباشد . اما اگر ما زن را به عنوان اصلاح گر تعلیم وتربیت کنیم در واقع باعث شدیم که جامعه ما را اصلاح کنیم چون زن اساس یک جامعه را تشکیل می دهد بنابراین از کدام راهکار میتوانیم برای بلند بردن تعلیم وتربیت استفاده کنیم ؟
۱ :- سهل ساختن تعلیم وتربیت وبلند بردن سطح دانش زنان
مهم ترین بخش در حیات جامعه آگاه ساختن زنان ویا باسواد ساختن زنان است تعلیم تربیت زنان در واقع تربیت نمودن جامعه به سوی رفاه وآسایش است اگر میخواهیم جامعه خوب وعالی داشته باشیم پیشتر تمرکز خودرا بالایی تحصیل ، وهمچنان تحصیل زنان داشته باشیم چون تعلیم وتحصیل زنان باعث میشود که تغیر در ملت به وجودآید .
۲:- مکاتب را افزایش دهیم وبرای افزایش مکاتب میتوانیم از مردم وهمچنان از جامعه جهانی ، از سازمان ملل متحد ، همچنان دونر های دیگر که در این راستا کار میکند کمک بگیریم .
۳:- کورس های تعلیمی رابرای بلند بردن سطح دانش وسطح زندگی شان ایجاد کنیم، این کورس ها برای زنان روستایی و یا برای قشر زنانیکه در اطراف و ولایات های افغانستان زندگی می کنند بسیار مفید خواهد بود . ایجاد این کورس های کوتاه مدت به فرهنگ و رسم و رواج همان منطقه باید عیار شود .
۴:- در مناطق که مکاتب ، مدارس، و پوهنتون ها وجود فیزیکی ندارد با ایجاد یک پلت فورم دوروس انلاین و یا ایجاد رادیو تدریسی برای قشر اناث میتوا نیم در ذهنیت زنان تغیراتی ایجاد کنیم . در صورت موجودیت انترنت در ولایات میتوان با استفاده از گروپ های درسی سطح علمی زنان را افزایش دهیم بااستفاده از زوم ،واتسپ ،تلگرام وغیره
۵:- فراهم کردن ویادگیری تکنالوژی امروزی وهمچنان آشنا ساختن زنان به فناوری های امروزی (انترنت) .
۶:- برای بلند بردن سطح زندگی شان در میان زنان باید استعداد یابی صورت گیرد ومشخص شود که در کدام بخش خلاقیت دارند ومیتوانند نو آوری داشته باشند اگر در بخش تعلیم استعداد داشته باشند تعلیم برایشان فراهم شود واگر در بخش صنایع دستی مثل بافندگی وخیاطی استعداد دارند زمنیه کار برای شان فراهم شود .
۷ :- در باره حقوق زنان از منطق اسلام ودیدگاه اسلام معلومات داده شودبرای مردم وهمچنان در رابطه به آموزش وپرورش زنان مقاله های گوناگونی نوشته شود .
۸:- آگاه ساختن زنان از حقوق که اسلام برایشان تعین کرده در اسلام همه حقوق زنان بیان شده از جمله حق تحصیل ،حق اقتصادی ،سیاسی، اجتماعی ،دینی، وغیره به صورت واضح بیان شده است .
۹ :- آگاه ساختن مردم از اهمیت درس خواندن زنان ،دختران ،توسط مساجد ،معابر ، شبکه های انترنیتی ، مثل فیسبوک ، وغیره یعنی فضای مجازی وغیر مجازی .
۱۰:- برای بلند بردن سطح آگاهی زنان باید سطح مطالعه زنان را افزایش بدهیم وبرای دستیابی به این هدف با ایجاد کردن کتابخانه های معیاری وتشویق کردن به مطالعه ، وهمچنان انتخاب نمودن کتاب های مؤثر جهت تقویت افکار زنان ،وبه دست رس قرار دادن کتاب از راه دور یعنی ساختن کتاب خانه الیکترونیکی وساختن کتاب به شکل پی دی ایف .
۱۱:-ذهنیت سازی صورت بگیرد وهمچنان برای مردان فهمانده شود که زن هم انسان است وحق دارد زندگی که میخواهد داشته باشد مثل مرد .تا زمانی که ذهنیت سازی صورت نگیرد وذهنیت مردم در مقابل زنان تغیر نکند هیچ وقت زنان مانند مردان نقش خود را بازر داده نمیتواند وبرای راهکار تغیر ذهنیت ما میتوانیم از برنامه های تلویزیونی کمک بگیریم ،از سیمنار ها وگردهمایی های مردم وجمع کردن مردم در یک مکان مناسب بخاطر اطلاع رسانی در باره حقوق زنان ، همچنان با نصب پوستر ها در جاهای ازدحام با متحوا کوچک ولی پر معنی باید بکار بگیریم .
۱۲:- فراهم کردن محیط مناسب وایجاد کردن کار برای زنان به شکل مستقیم وغیر مستقیم زنان هارا باید تشویق به کار کرد تا کار انجام دهند مهم کار کردن است فرق نمیکند که در خانه ویا بیرون از خانه .مهم ترین بخش استقلالیت زنان است که زنان باید خود کفا باشند کار کردن در بیرون از خانه میتواند به حیث معلم، داکتر، انجنیر، قاضی ، وکیل ……وغیره ولی کار کردن در خانه مثل بافندگی ،خیاطی، آشپزی……..وغیره
۱۳:-مساعد ساختن زمینه مناسب از لحاظ علمی وتحقیقی .
برای بلند بردن سطح زندگی زنان باید تلاش کرد واین حق طبیعی زنان است وهمچنان دولت مکلف است تا زمینه تحقیق علمی، تربیتی ، تجارت را برای زنان ایجاد کند وهمچنان تحصیلات عالی را برای زنان فراهم سازد مکاتب را بیشتر فعال کنیم تا زنان به آنچه که میخواهد دست یابند
نتیجه گیری
منابع وماخذ
قرآنکریم
[۱] بیان ؛محمد فواد ؛ اساسات تعلیم وتربیت ؛ص ۱۵؛ سال ۱۳۹۸؛ چ اول ؛ج اول ؛ناشر تمدن شرق
[۲] مشکاتی ، حسن ، تعلیم وتربیت اسلامی ؛چیستی چگونه ؟، سال ۱۳۹۸ ،چ ۶ ، ناشر سلام سپاهان
[۳] امنی ؛ ابراهیم ؛ اسلام وتعلیم وتربیت ؛ ص ۲۷؛ چ ۵ ؛ سال ۱۳۹۲؛ ناشر موسسه بوستان کتاب
[۴] بیان ؛محمد فواد ؛ اساسات تعلیم وتربیت ؛ص ۱۵؛ سال ۱۳۹۸؛ چ اول ؛ج اول ؛ناشر تمدن شرق
[۵] مشکاتی ، حسن ، تعلیم وتربیت اسلامی ؛چیستی چگونه ؟، سال ۱۳۹۸ ،چ ۶ ، ص ۲۲،ناشر سلام سپاهان
[۶] قرضاوی ، یوسف ، ویژگیهای کلی اسلام ، سال ۱۳۸۶ ، ص ۲۶۴، ج دوم ،نشر احسان
[۷] بیان ؛محمد فواد ؛ اساسات تعلیم وتربیت ؛ص ۱۸،۱۹ ؛ سال ۱۳۹۸؛ چ اول ؛ج اول ؛ناشر تمدن شرق
[۸] مسلم ، عبدالاحد ، تعلیم وتربیت دینی ، ص۱۶ ، سال ۱۳۹۶ ،ناشر تمدن شرق
[۹] مجاب ، منصور ، ذهنیت سازی ،سال ۱۳۹۵ ، ص ۹
[۱۰] رحمانی ، علی جان ، علل عقب ماندگی افغانستان ،سال ۱۳۸۸، ص ۲۳ ،چ دوم ،انتشارات میراث ماندگار (به حمایت دفتر مطالعات اندیشه دینی )
[۱۱] امینی ، ابراهیم ،اسلام وتعلیم وتربیت ،ص ۲۶، سال ۱۳۹۲،چ ۵ ، بوستان کتاب
[۱۲] روحانی ، محمد عثمان ، تزکیه واحسان ، ۱۴۰۰، ص ۳ ، انتشارات تمدن شرق
[۱۳] شمس (۹ الی ۱۰ )
[۱۴] جمعه (۲)
[۱۵] فاطر (۳۵)
[۱۶]اعلی (۱۴)
[۱۷] بقره (۳۲)
[۱۸] البقره (۳۳)
[۱۹] حجتی ، محمد باقر ، آداب تعلیم وتعلم در اسلام ،ص ۴۲، سال ۱۳۸۰،چ ۲۷ ، دفتر نشر فرهنگ اسلامی
[۲۰] اقرا (۱الی ۵)
[۲۱] مجاب ، منصور ،ذهنیت سازی ، سال ۱۳۹۵ ، ص ۲۹
[۲۲] طه ۱۱۴
[۲۳] بخاری ۵۹۹۵
[۲۴] احزاب (۳۴)
[۲۵] محسنی ، محمد حکمت ، زنان در افغانستان ( فرصت ها ، چالش ها و راهکار ها ) چ اول ، ص ۴۰ سال ۱۳۹۰، ناشر مرکز بین المللی ترجمه ونشر المصطفی
[۲۶] حسین ، خانم عقلیه ، نقش زنان در بنای تمدن ، سال ۱۳۹۰
[۲۷] حسین ، خانم عقلیه ، نقش زنان در بنای تمدن ، سال ۱۳۹۰
[۲۸] زنان دانشور تاریخ اسلام
[۲۹] مطهری ، مرتضی ، نظام حقوق زن در اسلام ، ۱۳۹۶،چ ۱۴، ص ۳۳
[۳۰] خالد، عمرو ، دریغ از این مسلمانی ، ۱۳۹۵ ، چ چهارم ، ص ۲۱۹ ، انتشارکردستان
[۳۱] سنن ابن ماجه ،ج ۲ ، ص ۹
[۳۲] زنان دانشور تاریخ اسلام
[۳۳] عبدالکریم ، زیدان ، حقوق وتکالیف زن در اسلام ،سال ۱۳۹۵ ، ص ۱۸۸، چاپ احسان
[۳۴] عبدالکریم ، زیدان ، حقوق وتکالیف زن در اسلام ،سال ۱۳۹۵ ، ص ۲۰۰، چاپ احسان
زن تایمز در گزارشی افشا کرد که برخلاف ادعای طالبان، علت مرگ حورا سادات، یوتیوبر زن مسمومیت نبوده است. نویسندگان این گزارش به نقل از منابع خود میگویند که او سال گذشته به‌علت شکنجه در بازداشت طالبان کشته شده است.
شماری از فعالان زن افغانستانی برای تدوین یک برنامه مشترک در لندن گردهم آمدند. آنها در نشست چهار روزه درباره ترسیم نقشه راه برای عبور از وضعیت کنونی زنان در افغانستان، گفتوگو خواهند کرد.
یوناما در نظرسنجی ماه اپریل خود به این نتیجه رسیده است که تنها چهار درصد از مردم افغانستان خواستار به رسمیتشناسی رژیم طالبان هستند.
حبیبالله حقانی، وزیر معارف گروه طالبان در نشست بینالمللی در کازان روسیه از کشورهای جهان خواست برای چاپ کتابهای درسی، تامین معاش معلمان و ساخت مکتب در افغانستان با طالبان همکاری کنند.
اما طالبان چرا آموزش دختران را ممنوع کردهاند؟