بحران روابط پاکستان و طالبان به نقطه انفجار نزدیک می‌شود

پس از چهار روز گفت‌وگو میان پاکستان و طالبان در استانبول – با میانجی‌گری ترکیه و قطر – اسلام‌آباد اعلام کرد مذاکرات بی‌نتیجه پایان یافته است. وزیر اطلاعات پاکستان گفت هیئت طالبان از پرداختن به خواست اصلی این کشور برای اقدام علیه تحریک طالبان پاکستان طفره رفته است. رسانه‌های بین‌المللی این شکست را نشانه فرو رفتن روابط دو طرف در بحرانی تازه دانسته‌اند.

گفت‌وگوهای استانبول قرار بود ادامه توافق آتش‌بس موقت دوحه باشد که در نوزدهم اکتبر ۲۰۲۵ امضا شد. هدف، رسیدن به سازوکار مشترک برای مهار تنش‌های مرزی بود. اما اختلاف بر سر مسئولیت کنترل گروه‌های مسلح و تضمین‌های کتبی، نشست را به بن‌بست کشاند.

به گفته مقام‌های پاکستانی، طالبان نتوانستند تضمینی بدهند که خاک افغانستان به مأمن تحریک طالبان پاکستان تبدیل نشود. از سوی دیگر، هیئت طالبان ادعا کرد کنترل کامل بر این گروه‌ها ندارد و مسئول مستقیم حملات نیست. الجزیره در تحلیلی نوشت این اختلاف، «ساده اما عمیق» است؛ طالبان نمی‌تواند روابط تاریخی خود با گروه‌های مسلح را نادیده بگیرد و در عین حال به پاکستان تعهد عملی بدهد.

کارشناسان پاکستانی هشدار داده‌اند که «صبر اسلام‌آباد تمام شده» و احتمال آغاز درگیری مرزی افزایش یافته است. روزنامه داون و شبکه جیو نیوز نوشته‌اند لحن مقام‌های پاکستانی نشانه‌ای از آمادگی برای عملیات محدود نظامی است. در مقابل، تحلیلگران الجزیره و گروه بحران بین‌المللی هشدار داده‌اند که هرگونه حمله گسترده، به فروپاشی موازنه شکننده منطقه منجر خواهد شد.

اگر پاکستان به اقدام نظامی گسترده دست بزند، وضعیت در افغانستان دگرگون می‌شود. طالبان در برخی ولایت‌ها با مقاومت محلی روبه‌رو هستند و احتمال دارد این جبهه‌ها با شروع جنگ تقویت شوند. در این شرایط، کنترل طالبان بر بخش‌هایی از کشور، به‌ویژه در شمال و غرب، ممکن است از دست برود. با این حال، فروپاشی کامل قدرت طالبان در کوتاه‌مدت بعید است مگر آنکه اختلافات درونی این گروه عمیق‌تر شود یا حمایت خارجی آشکاری برای مخالفان فراهم شود.

سه سناریوی محتمل مطرح است. نخست، تشدید محدود نظامی؛ یعنی پاکستان دست به حملات مرزی بزند اما از جنگ تمام‌عیار پرهیز کند. دوم، تعلیق شکننده؛ مذاکرات متوقف شود ولی وضعیت آرام ظاهری حفظ گردد. سوم، درگیری گسترده؛ حمله تمام‌عیار پاکستان که می‌تواند افغانستان را وارد مرحله تازه‌ای از بی‌ثباتی کند و جبهه‌های مقاومت داخلی را تقویت کند.

در این میان، موضع قدرت‌های جهانی اهمیت زیادی دارد. آمریکا احتمالاً تلاش می‌کند از گسترش درگیری جلوگیری کند، اما در عین حال از فشار بر طالبان برای قطع رابطه با گروه‌های تروریستی حمایت خواهد کرد.

روسیه و چین به دلیل نگرانی از گسترش ناامنی به آسیای میانه، از راه‌حل سیاسی پشتیبانی می‌کنند. ایران ممکن است با حفظ تماس‌های خود با طالبان و گروه‌های محلی، در پی حفظ نفوذ منطقه‌ای‌اش باشد. هند نیز که همواره از طالبان بی‌اعتماد است، تحولات اخیر را فرصتی برای تقویت روابطش با پاکستان و گروه‌های ضد طالبان می‌بیند.

در مجموع، شکست گفت‌وگوهای استانبول تنها ناکامی دیپلماتیک نیست؛ بلکه نشانه‌ای از شکاف عمیق میان دو بازیگر است که می‌تواند جرقه بحرانی تازه در جنوب آسیا شود. اگر میانجی‌گران منطقه‌ای به سرعت ابتکار تازه‌ای برای اعتمادسازی ارائه ندهند، احتمال آغاز دور تازه‌ای از درگیری‌های مرزی و گسترش بی‌ثباتی در افغانستان بیش از هر زمان دیگر است.