ایران و آمریکا و مسئله همکاری بر سر افغانستان

 میانجی‌های غربی در تلاش‌ برای ترغیب ایران و ایالات‌ متحده به همکاری در زمینه تقویت امنیت افغانستان قبل از خروج نیروهای آمریکایی از این کشور هستند.

سه مقام مطلع از این موضوع در گفت‌وگو با رویترز، ادعا کرده‌اند که میانجی‌ها ماه‌هاست که پیام‌هایی را ردوبدل می‌کنند به این امید که تهران و واشنگتن در شرایطی که تنش‌ها بر سر موضوعات مختلفی بالا گرفته، پای میز مذاکره بنشینند.

یک مقام آگاه به این خبرگزاری انگلیسی گفت:«افغانستان جایی است که دو طرف منافع مشترکی دارند.» ایران و آمریکا قبلا هم در سال ۲۰۰۱ و قبل از حمله آمریکا به افغانستان همکاری‌های اطلاعاتی انجام داده بودند.

کاخ سفید یا وزارت امور خارجه آمریکا در مورد گزارش‌ رویترز اظهار نظر نکرده‌اند و مقامات تهران نیز وجود کانال‌های محرمانه بین ایران و آمریکا را تکذیب می‌کنند.

کشیده نشدن افغانستان به یک جنگ داخلی و عدم احیای دیدگاه‌های رادیکال در این کشور پس از خروج بیش از ۲۰ هزار نیروی آمریکایی از افغانستان، از منافع مشترک ایران و آمریکا است. تهران و واشنگتن نمی‌خواهند افغانستان دوباره به صحنه‌ای برای نفوذ تندروهای سنی یا القاعده تبدیل شود.

افزون بر این، ایران تحت تاثیر فشار اقتصادی ناشی از تحریم‌های آمریکا، امیدوار است بخشی از پناهندگان افغانستانی را به کشورشان بازگرداند؛ اما در صورتی که افغانستان دوباره ناامن شود، این روند نیز با مشکل مواجه می‌شود.

ایران و دولت دونالد ترامپ یک دیدگاه مشترک دیگر نیز دارند و آن لزوم خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان است. رئیس‌ جمهور آمریکا از زمان تبلیغات انتخاباتی خود وعده داده بود که نیروهای آمریکایی را به خانه بازمی‌گرداند.

با این حال نشانه‌ای وجود ندارد که تهران و واشنگتن آماده‌اند اختلافات را بر سر موضوعاتی مانند برنامه‌های هسته‌ای یا ماجراجویی‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی، کنار بگذارند.

یکی از پیام‌هایی که به دست رویترز رسیده و به واشنگتن فرستاده شده بود، حاکی از ابراز نگرانی تهران در مورد مذاکرات دولت ترامپ با طالبان در زمینه خروج نیروهای آمریکایی و گفتگوهای بین‌الافغانی برای ایجاد توافق سیاسی است.

زلمی خلیل‌زاد، دیپلمات آمریکایی متولد افغانستان که مسئولیت این گفتگوها را بر عهده دارد، معتقد است باید از طریق گفتگوی مستقیم با طالبان، راه را برای نتیجه‌گیری سریع‌تر هموار کرد. گفته می‌شود رهبران طالبان به طرف‌های ایرانی پیام داده‌اند که چیزی کمتر از دولت طالبان محور که یک امارت اسلامی را رهبری می‌کند، نمی‌پذیرند.

مذاکرات محرمانه

ارتباط مستقیم بین ایران و ایالات ‌متحده بر سر مسئله افغانستان در تضاد با آن چیزی است که هم‌اکنون بین دو طرف در خلیج فارس جریان دارد. در ماه‌های اخیر شش نفتکش در آب‌های منطقه منفجر شده، دست کم سه نفتکش توقیف شده و یک پهپاد آمریکایی نیز با موشک سپاه سرنگون شده است.

هرچند به نظر می‌رسد ایران مخالف این گفتگو‌ها نباشد، به گفته برخی منابع آگاه، دست‌کم خواستار تعلیق بخشی از تحریم‌های آمریکا است که مانع صادرات نفت می‌شود.

از سوی دیگر تهران بر این باور است که روند صلح در افغانستان باید شامل دولت افغانستان باشد که از مذاکرات آمریکا با طالبان در قطر حذف شد.

برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که هدف تلاش‌های پشت‌پرده به امید همکاری ایران و آمریکا بر سر افغانستان، این است که دو طرف در جهت کاهش تنش‌هایی حرکت کنند که در چند ماه اخیر تشدید شده است.

این درحالی است که مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا و جان بولتون، مشاور امنیت ملی این کشور با هرگونه تعدیل تحریم‌ها علیه ایران یا مذاکره با تهران بر سر افغانستان مخالفت می‌کنند.

برخی مقامات بر این باورند از آنجایی که ایران روابط خود را با طالبان حفظ کرده، می‌تواند کمک خوبی برای آمریکا در برقراری صلح در افغانستان باشد. از سوی دیگر تهران نفوذ خود را بر کابل ادامه داده و در دو دهه‌ای که از حمله آمریکا به افغانستان می‌گذرد، همواره سعی کرده بر دولت‌ها در کابل نفوذ داشته باشد. همچنین ایران روابط نزدیکی با هزاره‌های شیعه در افغانستان دارد که سومین گروه قومیتی در این کشور به شمار می‌روند.

رایان کروکر، سفیر سابق امریکا در کابل می‌گوید، اینکه ایران بتواند نقش موثری در روند صلح ایفا کند یا واشینگتن اجازه انجام این کار را بدهد، هنوز پرسشی است که پاسخی قطعی برای آن وجود ندارد. با این حال او با توجه به مواضع دولت آمریکا در مورد ایران، چندان خوش‌بین نیست.

• منبع: ایندیپندنت فارسی