نشست اسلام‌آباد؛ بازگشت مسئله افغانستان به گفت‌وگوی منطقه‌ای

نهاد «زنان برای افغانستان» متشکل از فعالان زن افغانستان در داخل کشور و مهاجران است؛ زنانی که در سال‌های اخیر، با وجود محدودیت‌های فزاینده، کوشیده‌اند نقش خود را در عرصه‌های سیاسی، حقوقی و اجتماعی تثبیت کنند. این نهاد با تأکید بر مشارکت معنادار زنان در ساختارهای تصمیم‌گیری، خواهان بازتعریف جایگاه آنان در آینده افغانستان است؛ جایگاهی که در نگاه اعضای آن، نه‌تنها نماد عدالت جنسیتی، بلکه بخشی از راه‌حل برای ثبات سیاسی و اجتماعی کشور محسوب می‌شود.

در کنار این نهاد، «انستیتوت ثبات راهبردی آسیای جنوبی» به‌عنوان یک مرکز پژوهشی مستقر در پاکستان، نقش تسهیل‌گر و میزبان را ایفا کرده است. این انستیتوت که در حوزه امنیت، روابط منطقه‌ای و سیاست خارجی فعالیت دارد، تلاش کرده تا زمینه‌ای برای گفت‌وگوی میان شهروندان افغانستان و نهادهای مدنی پاکستان فراهم کند. همکاری این مرکز با نهادهای افغانستان، نشان‌دهنده تمایل بخشی از جامعه مدنی پاکستان به عبور از نگاه صرفاً امنیت‌محور و ورود به عرصه تعامل مدنی و سیاسی است.

ترکیب شرکت‌کنندگان در این نشست، از نظر تنوع فکری و اجتماعی قابل توجه است. حضور اعضای شورای عالی مقاومت برای نجات افغانستان، حرکت ملی صلح و عدالت، فعالان حقوق بشر، چهره‌های دانشگاهی، روزنامه‌نگاران و زنان از طیف‌های مختلف، نشان‌دهنده تلاش برای گردآوردن صداهای متنوع است. این تنوع، ظرفیت گفت‌وگویی چندجانبه را فراهم می‌کند که در آن، هیچ صدایی حذف نشود حتی اگر این گفت‌وگوها هنوز به ساختار سیاسی منسجمی منتهی نشده باشند.

در نخستین روز نشست، شرکت‌کنندگان با جنرال ناصر خان جنجوعه، نظامی سه‌ستاره بازنشسته پاکستانی دیدار خواهند داشت. جنجوعه که در سال ۲۰۱۸ بازنشسته شد، همچنان در حوزه امنیت و سیاست پاکستان نقش مؤثری دارد. این دیدار، فارغ از نتایج عملی آن، حامل یک پیام نمادین است: گفت‌وگو با چهره‌های امنیتی پاکستان می‌تواند آغازگر روندی باشد که در آن، افغانستان نه‌تنها موضوعی امنیتی، بلکه مسئله‌ای انسانی و سیاسی تلقی شود.

برگزاری این نشست در خاک پاکستان، با توجه به روابط سنتی این کشور با طالبان، پرسش‌هایی جدی را برمی‌انگیزد. طالبان، از زمان بازگشت به قدرت در سال ۲۰۲۱، کوشیده‌اند ساختار حکمرانی خود را تثبیت کنند و در عین حال، با چالش‌های داخلی و فشارهای بین‌المللی روبه‌رو بوده‌اند. پاکستان، که در گذشته روابط نزدیکی با طالبان داشته، اکنون در موقعیتی قرار گرفته که باید میان منافع امنیتی، فشارهای جهانی، و نگرانی‌های داخلی خود تعادل برقرار کند.

میزبانی نشست مخالفان طالبان حتی اگر با هماهنگی محدود نهادهای رسمی باشد می‌تواند نشانه‌ای از بازنگری تدریجی در سیاست‌های منطقه‌ای اسلام‌آباد تلقی شود.

از سوی دیگر، این نشست‌ها حتی اگر به توافق‌نامه یا ساختار سیاسی منسجمی منجر نشوند می‌توانند به افزایش فشار روانی و رسانه‌ای بر طالبان بینجامند. مطرح شدن دوباره چالش‌های افغانستان در سطح منطقه‌ای، آن‌هم با حضور چهره‌های مدنی و سیاسی، می‌تواند طالبان را با واقعیت‌های متنوع جامعه افغانستان روبه‌رو سازد؛ واقعیت‌هایی که فراتر از ساختارهای رسمی و روایت‌های حکومتی‌اند.

با این حال، باید توجه داشت که طالبان نیز در تلاش‌اند تا خود را به‌عنوان حکومت مرکزی افغانستان تثبیت کنند. آنان با تکیه بر کنترل امنیتی، ساختارهای اداری و تعامل محدود با برخی کشورها، می‌کوشند مشروعیت داخلی و منطقه‌ای کسب کنند. از منظر طالبان، نشست‌هایی مانند اسلام‌آباد ممکن است تهدیدی برای انسجام سیاسی‌شان تلقی شود، به‌ویژه اگر این نشست‌ها به طرح بدیل‌های سیاسی یا تقویت جریان‌های مخالف منجر شوند.

در نهایت، نشست اسلام‌آباد را باید نه به‌عنوان نقطه پایان، بلکه به‌عنوان آغاز یک روند دید؛ روندی که اگرچه هنوز با چالش‌های جدی روبه‌روست، اما می‌تواند بستری برای بازگشت مسئله افغانستان به گفت‌وگوی منطقه‌ای باشد. حتی اگر این نشست‌ها در کوتاه‌مدت به ساختار سیاسی منسجمی منجر نشوند، باز هم می‌توانند به تقویت گفتمان‌های بدیل، افزایش فشار بر طالبان، و بازسازی اعتماد میان شهروندان افغانستان و نهادهای منطقه‌ای کمک کنند.

• بلخی؛ خبرگزاری شانا