نامشروع‌خواندن طالبان؛ تغییر راهبردی پاکستان در قبال رژیم این گروه

درگیری‌های خونین میان طالبان افغانستان و ارتش پاکستان در شب یازدهم اکتبر ۲۰۲۵، نقطه عطفی در روابط پرتنش دو طرف بود. برخلاف تصور رایج، این درگیری نه میان دو کشور، بلکه میان ارتش پاکستان و ساختار حاکم طالبان شکل گرفت و مردم افغانستان در آن نقشی نداشتند.

علت اصلی تنش، حمایت آشکار طالبان افغانستان از تحریک طالبان پاکستان (TTP) و پناه دادن به گروه‌های تروریستی در خاک افغانستان بود؛ موضوعی که اسلام‌آباد آن را تهدیدی مستقیم علیه امنیت ملی خود تلقی کرد.

در واکنش به این حملات، وزارت خارجه پاکستان در تاریخ سیزدهم اکتبر بیانیه‌ای رسمی منتشر کرد که در آن برای نخستین‌بار طالبان را «رژیم غیرمشروع» خواند.

به گزارش پایگاه خبری نیوز ۱۸، سخنگوی وزارت خارجه پاکستان، شفقت علی خان، در این بیانیه اعلام کرد: «طالبان با پناه دادن به تروریست‌ها، امنیت ملی پاکستان را تهدید کرده‌اند و ما دیگر نمی‌توانیم این رژیم را شریک مشروع بدانیم». این تغییر لحن دیپلماتیک، جایگزین اصطلاحات پیشین مانند «حکومت موقت» شد و نشان‌دهنده عبور اسلام‌آباد از فاز تعامل به فاز تقابل بود.

پیشینه روابط طالبان و پاکستان، از دهه ۱۹۹۰ تاکنون، همواره مبتنی بر حمایت امنیتی و سیاسی اسلام‌آباد از این گروه بوده است.

از به رسمیت شناختن حکومت اول طالبان تا پناه دادن به رهبران آن در دوران اشغال افغانستان توسط آمریکا، پاکستان نقش پشتیبان اصلی طالبان را ایفا کرده است. اما پس از بازگشت طالبان به قدرت در سال ۲۰۲۱، این رابطه به‌تدریج دچار فرسایش شد. طالبان حاضر به همکاری در مهار TTP نشدند و به‌زعم اسلام‌آباد، به این گروه اجازه فعالیت آزادانه در خاک افغانستان دادند.

حملات تحریک طالبان پاکستان در خاک پاکستان افزایش یافت و تلاش‌های اسلام‌آباد برای مذاکره با این گروه با میانجی‌گری طالبان ناکام ماند.

در کنار بیانیه رسمی، مجموعه‌ای از اقدامات هم‌زمان از سوی پاکستان صورت گرفت که نشان‌دهنده تغییر راهبردی بود: حملات هوایی به کابل، خوست و پکتیکا، اخراج گسترده مهاجران افغان، و اتهام همکاری طالبان با هند در طراحی حملات مرزی. این اقدامات نه‌تنها واکنشی به تهدیدات امنیتی بودند، بلکه نشانه‌هایی‌اند از پایان یک اتحاد استراتژیک و آغاز فصلی جدید از رقابت منطقه‌ای.

رسانه‌های پاکستانی مانند ۲۴ نیوز در تاریخ دوازدهم اکتبر گزارش دادند که ارتش پاکستان در پاسخ به حملات طالبان، بیش از ۲۰۰ جنگجوی این گروه را در عملیات مرزی کشته است.

در همین راستا، پاکستان در اوایل اکتبر میزبان نشست دو روزه‌ای با حضور چهره‌های برجسته مخالف طالبان از جمله فوزیه کوفی، زهرا جویا، مصطفی مستور و ناصر احمد اندیشه بود.

این نشست، که توسط مؤسسات مدنی و با حمایت غیررسمی دولت پاکستان برگزار شد، به‌وضوح نشان‌دهنده تمایل اسلام‌آباد به حمایت از بدیل سیاسی طالبان بود. روزنامه پاکستانی «دی نیوز» در تاریخ هفتم اکتبر گزارش داد که هدف نشست، «اعتمادسازی مردمی و بررسی آینده افغانستان بدون طالبان» عنوان شده بود.

زلمی خلیل‌زاد، نماینده پیشین آمریکا در امور افغانستان، در گفت‌وگو با «عرب نیوز» در تاریخ نهم اکتبر، این اقدام را «غیردیپلماتیک و تحریک‌آمیز» خواند و آن را با میزبانی طالبان از مخالفان نظامی پاکستان مقایسه کرد.

در مجموع، تحولات اخیر نشان می‌دهد که پاکستان دیگر طالبان را شریک قابل اعتماد نمی‌داند و به‌طور جدی در حال بررسی گزینه‌های جایگزین برای ساختار قدرت در کابل است. این تغییر رویکرد، نه بر سر مردم افغانستان، بلکه بر سر منافع امنیتی اسلام‌آباد رقم خورده است.

اگر طالبان نتوانند به نگرانی‌های امنیتی پاکستان پاسخ دهند، احتمال ورود اسلام‌آباد به فاز عملیاتی برای تغییر رژیم بسیار بالا خواهد بود؛ تحولی که می‌تواند معادلات امنیتی منطقه را به‌طور بنیادین دگرگون کند.