واکنش چین به اظهارات ترامپ درباره بگرام؛ رقابت ژئوپولیتیک در سایه حاکمیت افغانستان

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، روز پنج‌شنبه در سخنانی جنجالی اعلام کرد که بازگشت به پایگاه بگرام یکی از گزینه‌های راهبردی واشنگتن است. او با اشاره به موقعیت جغرافیایی این پایگاه گفت: «فقط یک ساعت با مکانی فاصله دارد که چین سلاح‌های هسته‌ای خود را تولید می‌کند.» این اظهارات، بلافاصله واکنش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی را در پی داشت.

در پاسخ به این موضع‌گیری، لین جیان، سخنگوی وزارت خارجه چین، روز جمعه ۲۸ سنبله در کنفرانس مطبوعاتی اعلام کرد: «چین به استقلال، حاکمیت و تمامیت ارضی افغانستان احترام می‌گذارد و آینده و سرنوشت این کشور باید در دست مردم افغانستان باشد.» او همچنین هشدار داد که تشدید تنش‌ها و ایجاد رویارویی در منطقه، به سود هیچ‌یک از طرف‌ها نیست و باید از آن پرهیز شود.

این واکنش چین را می‌توان در چارچوب نگرانی‌های گسترده‌تر پکن از حضور نظامی مجدد آمریکا در نزدیکی مرزهای غربی خود تحلیل کرد. بگرام، که زمانی بزرگ‌ترین پایگاه نظامی ایالات متحده در افغانستان بود، اکنون به نمادی از رقابت استراتژیک میان واشنگتن و پکن تبدیل شده است رقابتی که فراتر از افغانستان، به امنیت منطقه‌ای و توازن قدرت جهانی گره خورده است.

در داخل افغانستان نیز این اظهارات بی‌پاسخ نماند. ذاکر جلالی، دستیار وزیر خارجه طالبان، در واکنشی غیرمنتظره گفت: «دونالد ترامپ یک تاجر موفق است و سخنان او درباره بگرام در چارچوب یک معامله مطرح شده است.» این موضع‌گیری، نشان‌دهنده نگاه معامله‌محور طالبان به تحولات ژئوپولیتیک و احتمال تعاملات پشت‌پرده با قدرت‌های جهانی است.

هم‌زمان، منابع آگاه به شبکه سی‌ان‌ان گزارش داده‌اند که دونالد ترامپ از ماه‌ها پیش از مسئولان امنیت ملی خود خواسته تا راهی برای بازگشت به پایگاه هوایی بگرام پیدا کنند. این تلاش‌ها، که با اظهارات اخیر او درباره نزدیکی بگرام به مراکز تولید سلاح‌های هسته‌ای چین همراه شده، واکنش‌های دیپلماتیک فوری را در پی داشته است، از جمله واکنش تند وزارت خارجه چین که بر احترام به حاکمیت افغانستان تأکید کرد و نسبت به تشدید تنش‌ها هشدار داد.

سخنگوی وزارت خارجه چین، لین جیان، در کنفرانس مطبوعاتی روز جمعه اعلام کرد: «آینده و سرنوشت افغانستان باید در دست مردم این کشور باشد. تشدید تنش‌ها و ایجاد رویارویی در منطقه نامطلوب است.» این موضع‌گیری، در ظاهر دفاع از استقلال افغانستان است، اما در بطن خود، نشانه‌ای از نگرانی پکن نسبت به گسترش نفوذ نظامی واشنگتن در حاشیه غربی چین و بازگشت آمریکا به معادلات امنیتی منطقه‌ای است.

اما پرسش بنیادین اینجاست: «مردم افغانستان» که چین از آنان سخن می‌گوید، امروز کجا ایستاده‌اند؟ در شرایطی که طالبان با تثبیت قدرت خود، عملاً هرگونه مشارکت مردمی را حذف کرده‌اند، و دختران از حق آموزش محروم‌اند، آیا واقعاً می‌توان از «حاکمیت ملی» سخن گفت؟ قطع اینترنت در مناطق مختلف، سرکوب اعتراضات، و نهادینه‌شدن استبداد ایدئولوژیک، نشان می‌دهد که مردم افغانستان نه‌تنها از فرآیند تصمیم‌گیری کنار گذاشته شده‌اند، بلکه حتی از حق شنیده‌شدن نیز محروم‌اند.

در چنین بستری، واکنش چین به اظهارات ترامپ، هرچند در قالب احترام به استقلال افغانستان بیان شده، اما در عمل بیشتر به رقابت ژئوپولیتیک میان دو قدرت جهانی مربوط است تا دغدغه واقعی نسبت به حقوق مردم افغانستان. این رقابت، افغانستان را بار دیگر به میدان کشمکش‌های نیابتی بدل کرده است، در حالی که مردم آن، به‌ویژه زنان و جوانان، قربانیان خاموش این بازی‌های قدرت‌اند.

اگر جامعه جهانی واقعاً به اصل «حق مردم در تعیین سرنوشت» پایبند است، باید فراتر از بیانیه‌های دیپلماتیک، به بازسازی صدای مردم افغانستان کمک کند نه با بازگشت پایگاه‌های نظامی، بلکه با حمایت از آموزش، آزادی بیان، و مشارکت مدنی. آینده افغانستان، نه در رقابت چین و آمریکا، بلکه در بازگشت مردم به صحنه رقم خواهد خورد.