شکریه بارکزی؛ صدای زن افغانستان در جهان

انتخاب شکریه بارکزی به عنوان معاون «کانگرس جهانی آزادی» نمادی مهم از مقاومت زنان افغانستان در عرصه بین‌المللی است.

این انتصاب در زمانی رخ می‌دهد که تحصیل، کار و حضور اجتماعی زنان در افغانستان تقریباً در همه حوزه‌ها ممنوع شده و محدودیت‌های شدیدی بر فعالیت‌های مدنی و فرهنگی آنان تحمیل شده است. با این حال، انتخاب بارکزی نشان می‌دهد که صدای زنان این کشور هنوز شنیده می‌شود و می‌تواند در محافل جهانی اثرگذار باشد، حتی وقتی شرایط داخل افغانستان اجازه فعالیت آزادانه را نمی‌دهد.

کانگرس جهانی آزادی نهادی بین‌المللی است که پس از جنگ جهانی دوم با هدف مقابله با حکومت‌های خودکامه و ترویج آزادی اندیشه، دموکراسی و حقوق بشر تأسیس شد. این کانگرس از همان ابتدا شبکه‌ای جهانی از دانشگاهیان، حقوقدانان و فعالان مدنی ایجاد کرده و با برگزاری نشست‌های بین‌المللی و تدوین بیانیه‌ها، به ترویج آزادی و عدالت کمک کرده است.

نسخه تازه این کانگرس در نوامبر ۲۰۲۵ در برلین برگزار شد و با حضور نمایندگانی از حدود ۶۰ کشور، تمرکز ویژه‌ای بر حمایت از زندانیان سیاسی، تقویت مقاومت مدنی و حضور زنان در رهبری داشت. این نشست سه‌روزه همچنین انتخابات هیئت‌رئیسه را پس از دو سال برگزار کرد و تعهد خود به رهبری فراگیر و تقویت نقش زنان را نشان داد.

شکریه بارکزی، نماینده پیشین مجلس و سفیر سابق افغانستان در ناروی، از فعالان برجسته حقوق زنان و آموزش دختران است. او برای آزادی رسانه‌ها و حقوق زنان تلاش کرد و پس از مأموریت دیپلماتیکش در ناروی، به فعالیت‌های مدنی در تبعید ادامه داد. با وجود دستاوردهای برجسته، کارنامه او همواره مورد بحث بوده و منتقدان او را به نزدیکی با حلقه‌های قدرت دولت پیشین متهم کرده‌اند؛ با این حال، حامیانش بر مقاومت مستمر او در برابر طالبان و تلاش برای حفظ صدای زنان افغانستان در محافل جهانی تأکید دارند.

نمونه‌های دیگر زنان افغانستان در عرصه جهانی، مانند فوزیه کوفی و منیژه باختری، نشان می‌دهند که زنان این کشور حتی در شرایط تبعید و محدودیت‌های شدید می‌توانند حضور مؤثر و پشتیبان سیاست‌های حقوق بشری بین‌المللی باشند.

فوزیه کوفی، نماینده پیشین مجلس و مذاکره‌کننده صلح، در محافل جهانی صدای زنان افغانستان را منتقل می‌کند و منیژه باختری، سفیر افغانستان در اتریش، با وجود فشارهای طالبان، اعتبارنامه خود را حفظ کرده و از جایگاه دیپلماتیک برای دفاع از حقوق زنان استفاده می‌کند.

هر کدام از این زنان ممکن است نقاط تاریکی هم در زندگی حرفه‌ای و کار خود داشته باشند، اما این موضوع باعث نمی‌شود که تأثیرگذاری و نقش حیاتی آنان در تداوم مقاومت و نمایندگی زنان افغانستان در عرصه بین‌المللی نادیده گرفته شود.

انتخاب بارکزی نمادین و عملی است؛ نماد آن تقویت روحیه مقاومت زنان و ارسال پیام روشن به طالبان و جامعه جهانی است که صدای زن افغانستان خاموش شدنی نیست. تأثیر عملی این انتخاب بستگی به توان کانگرس برای تبدیل بیانیه‌ها به اقدامات ملموس دارد، از جمله حمایت از فعالان حقوق زنان داخل افغانستان، فشار دیپلماتیک و فراهم‌سازی منابع برای مقاومت مدنی. با این حال، خطرهایی نیز وجود دارد؛ از پاسخ‌های تلافی‌جویانه طالبان علیه بستگان و فعالان داخل کشور تا احتمال تبدیل جایگاه زنان به نمادی صرفاً نمایشی بدون اثر واقعی.

برای افزایش اثرگذاری این انتخاب، کانگرس باید برنامه‌ای مشخص برای حمایت عملی از فعالان زنان داخل افغانستان تدوین کند، نهادهای بین‌المللی و دولت‌ها حضور زنان افغانستان در جایگاه‌های رسمی را حمایت نمایند و رهبران کانگرس و بارکزی شاخص‌های موفقیت و سازوکارهای پاسخگویی خود را شفاف اعلام کنند.

انتخاب شکریه بارکزی یادآوری است از این واقعیت که زنان افغانستان هنوز در برابر ساختارهای استبدادی ایستاده‌اند و می‌توانند چهره‌های الهام‌بخش در جنبش‌های جهانی آزادی و عدالت باقی بمانند.