سوء استفاده از اطفال در درگیری های مسلحانه

نویسنده: بی بی زهره هاشمی

وضعیت ناامن افغانستان به دلیل درگیری میان نیروهای دولتی با طالبان از یک‌سو و حضور نیروهای خارجی به رهبری آمریکا و نیروهای ناتو از سوی دیگر آثار ناگواری برای اطفال به دنبال دارد. اطلاعات کامل و درستی از طالبان در استفاده یا سوءاستفاده از اطفال در دست نیست، ولی این گروه در مواردی از اطفال برای عملیات انتحاری که در نوع خود پدیده جدیدی است، علیه نیروهای خارجی و دولتی استفاده کرده است.

زمانی که طالبان در ۱۹۹۴ به عنوان یکی از طرفین جنگ داخلی به عرصه مناقشات افغانستان وارد شد، بسیاری از دانش آموزان جوان افغان را که در مدارس مذهبی پاکستان مشغول تحصیل بودند به خدمت گرفت.

گزارش‌های یونیسف در سال  (۱۹۹۹) خبر از آن می‌داد که تعداد رو به افزایشی از کودکان افغان در ارتش طالبان مشغول خدمت هستند. در همان دوران کوفی عنان دبیر کل سازمان ملل، در گزارش خود به شورای امنیت اطلاع داد که طالبان بین ۲ تا ۵ هزار نفر از دانش آموزان مدارس مذهبی پاکستان را که بسیاری از آن‌ها زیر ۱۴ سال سن دارند به خدمت گرفته است. نیروهای طالبان به سرعت در برابر این گزارش‌ها واکنش نشان دادند و این موضوع را انکار کردند. در بازبینی که سازمان ملل متحد در همان سال از خطوط مقدم جبهه افغانستان به عمل آورد هیچ گونه مدارک و شواهدی مبنی بر این دست نیامد، گرچه بعدها این موضع آشکار شد.

عضویت اطفال در گروه‌های نظامی تنها عاملی نیست که آن‌ها را به قربانیان ناامنی‌ها در افغانستان تبدیل کرده است. در جنگ‌ها کودکان که بیش از خود مبارزان در خط مقدم قرار می‌گیرند و بیش از آن‌ها در معرض خطر قرار دارند. کودکان اهداف آسان حملات نظامی را تشکیل می‌دهند. بازی کردن در مکان‌های شلوغ و یا کنجکاوی آن‌ها را بیشتر در برابر خطر حملات انتحاری و یا بمب‌گذاری‌ها آسیب‌پذیر می‌کند.

کود جزای افغانستان در ماده ۶۰۵ بیان می‌دارد: شخصی که طفل را در خدمات نظامی جذب و یا در کارهای خدماتی جزو تام‌های نظامی از آن‌ها استفاده نماید مرتکب جرم گردیده مطابق این فصل، مجازات می‌گردد. همچنین در ماده ۶۰۶ قانون مذکور بیان می‌دارد: «هرگاه مسئول قطعه نظامی، طفل را در قطعه نظامی استخدام نماید، به حبس قصیر محکوم می‌گردد»

بدون تردید، یکی از موارد رعایت حقوق بشر و حقوق بشردوستانه بین‌المللی، رعایت حقوق اطفال در خلال مخاصمات مسلحانه و مصون ماندن آنان از خطرات و بلایای ناشی از آن می‌باشد. اصلی که امروزه افکار عمومی آن را تصدیق نموده و برای آن ضمانت‌های اجرایی قائل می‌شود. اگر چه نقض حقوق غیرنظامیان به ویژه حقوق اطفال از چندین دهه قبل، یک جنایت بین‌المللی محسوب می‌گردید، اما در حال حاضر علاوه بر ممنوعیت قراردادی و عرفی این حملات و قابل تعقیب بودن عاملان آن بر پایه اسناد بین‌المللی موجود، محاکمی همچون دیوان کیفری بین‌المللی تأسیس گردیده‌اند تا بر اساس شمول صلاحیت خویش به این گونه جرایم رسیدگی نمایند. بازتاب حمایت از حقوق اطفال را می‌توان در تمامی مراحل مخاصمه و قبل و بعد آن در اسناد بین‌المللی ملاحظه نمود.