سفارت‌های تسلیم‌شده؛ تأثیر واگذاری‌ها بر بحران افغانستان

سقوط جمهوری اسلامی افغانستان در سال ۲۰۲۱، که نتیجه توافقات پشت پرده، خروج نیروهای خارجی و فروپاشی ساختارهای امنیتی بود، نه‌تنها نظام سیاسی این کشور را دگرگون کرد، بلکه تأثیرات گسترده‌ای بر دیپلماسی و اقتصاد افغانستان در سطح جهانی گذاشت. با تسلط رژیم خودخوانده طالبان، بسیاری از سفارت‌های افغانستان در کشورهای مختلف با چالش‌های جدی مواجه شدند. برخی دیپلمات‌ها از پذیرش حکومت این گروه سر باز زدند و سفارت‌ها را تعطیل کردند، برخی دیگر به عنوان نمایندگان حکومت پیشین باقی ماندند، و گروهی نیز سفارت‌ها را به طالبان تسلیم کردند. این روند نه‌تنها پیامدهای سیاسی و دیپلماتیک داشت، بلکه بر وضعیت اقتصادیمهاجران و تعاملات بین‌المللی افغانستان نیز تأثیر گذاشت.

سقوط جمهوری اسلامی افغانستان در سال ۲۰۲۱، نتیجه مجموعه‌ای از عوامل داخلی و خارجی بود. خروج نیروهای خارجی، ضعف ساختارهای امنیتی، فساد گسترده و اختلافات داخلی میان مقامات دولتی، زمینه را برای پیشروی سریع طالبان فراهم کرد. این سقوط، نه‌تنها نظام سیاسی افغانستان را دگرگون کرد، بلکه تأثیرات عمیقی بر دیپلماسی و اقتصاد این کشور گذاشت.

با تسلط طالبان، بسیاری از سفارت‌های افغانستان در کشورهای مختلف با چالش‌های جدی مواجه شدند. برخی دیپلمات‌ها از پذیرش حکومت جدید این گروه سر باز زدند و سفارت‌ها را تعطیل کردند. برخی دیگر به عنوان نمایندگان حکومت پیشین باقی ماندند و تلاش کردند استقلال دیپلماتیک خود را حفظ کنند. اما گروهی نیز سفارت‌ها را به طالبان تسلیم کردند، روندی که پیامدهای گسترده‌ای برای سیاست خارجی و اقتصاد افغانستان داشت.

یکی از چهره‌های بحث‌برانگیز در این میان آصف رحیمی، سفیر افغانستان در هالند، است. رحیمی پیش از تصدی سفارت، در دولت جمهوری اسلامی افغانستان سمت‌های مهمی داشت. او در دوره ریاست جمهوری حامد کرزی به عنوان وزیر زراعت فعالیت می‌کرد و بعدها در دولت اشرف غنی به مقام والی هرات رسید. ارتباطات نزدیک او با مقامات ارشد دولت پیشین، به‌ویژه با حلقه نزدیکان اشرف غنی، باعث شد که پس از سقوط جمهوری، همچنان در ساختار دیپلماتیک باقی بماند. با این حال، گزارش‌ها نشان می‌دهند که او پس از تسلط طالبان، به جای مقاومت در برابر این گروه، همکاری غیررسمی با آنان را پذیرفت. منابع مختلف ادعا کرده‌اند که رحیمی نه‌تنها در نشست‌هایی با مقامات طالبان حضور داشته، بلکه ماهانه مبالغی بین ۲۰ تا ۳۰ هزار دلار از این گروه دریافت می‌کند. همچنین، او پرچم جمهوری اسلامی را از سفارت حذف کرده و نشان طالبان را جایگزین آن ساخته است.

اما رحیمی تنها دیپلماتی نیست که پس از سقوط جمهوری، سفارت را به طالبان واگذار کرده است. احمد خالد علمی، سفیر افغانستان در ازبکستان، نیز پس از دو سال همکاری غیررسمی با طالبان، سرانجام سفارت را به نماینده معرفی‌شده از سوی این گروه واگذار کرد. علمی در دولت پیشین به عنوان مشاور ارشد وزارت خارجه فعالیت داشت و ارتباطات نزدیکی با صلاح‌الدین ربانی، وزیر خارجه وقت، داشت. پس از سقوط جمهوری، او ابتدا تلاش کرد که سفارت را مستقل نگه دارد، اما فشارهای طالبان و تغییرات سیاسی در منطقه باعث شد که در نهایت تسلیم شود.

مولوی فضل محمد حقانی، که از سوی طالبان به عنوان سرپرست سفارت افغانستان در تهران معرفی شد، جایگزین عبدالغفور لیوال، سفیر جمهوری اسلامی افغانستان در ایران، شد. لیوال پیش از تصدی سفارت، در دولت اشرف غنی به عنوان والی ننگرهار فعالیت داشت و از چهره‌های نزدیک به تیم دولت پیشین محسوب می‌شد. او در دوران مأموریت خود در تهران تلاش کرد روابط دیپلماتیک میان افغانستان و ایران را تقویت کند، اما پس از سقوط جمهوری، سفارت افغانستان در تهران به تدریج تحت فشار طالبان قرار گرفت و در نهایت به نمایندگان این گروه واگذار شد.

بلال کریمی، که به عنوان سفیر طالبان در چین معرفی شد، جایگزین سید محی‌الدین سادات، سفیر جمهوری اسلامی افغانستان در پکن، شد. سادات در دولت پیشین به عنوان دیپلمات ارشد وزارت خارجه فعالیت داشت و ارتباطات نزدیکی با مقامات ارشد دولت اشرف غنی داشت. او پس از سقوط جمهوری، تلاش کرد که سفارت افغانستان در چین را مستقل نگه دارد، اما با گذشت زمان و افزایش فشارهای طالبان، سفارت به تدریج تحت کنترل این گروه قرار گرفت.

مولوی گل حسن، که از سوی طالبان به عنوان سفیر افغانستان در روسیه معرفی شد، جایگزین عبدالقیوم کوچی، سفیر جمهوری اسلامی افغانستان در مسکو، شد. کوچی از چهره‌های نزدیک به اشرف غنی بود و در دوران ریاست جمهوری وی، نقش مهمی در روابط دیپلماتیک میان افغانستان و روسیه ایفا کرد. او تلاش داشت که روابط میان کابل و مسکو را تقویت کند، اما پس از سقوط جمهوری، سفارت افغانستان در مسکو نیز تحت فشار طالبان قرار گرفت و در نهایت به نمایندگان این گروه واگذار شد.

واگذاری سفارت‌های افغانستان به طالبان، نه‌تنها یک تحول دیپلماتیک، بلکه یک تغییر بنیادین در نحوه تعامل جهان با این گروه است. در حالی که برخی کشورها همچنان از به رسمیت شناختن طالبان امتناع می‌کنند، روند بسته شدن سفارت‌ها و تغییر مدیریت آنها نشان‌دهنده تغییرات تدریجی در سیاست‌های بین‌المللی است.

این تغییرات نه‌تنها بر روابط دیپلماتیک افغانستان تأثیر گذاشته، بلکه وضعیت مهاجران افغانستانی را نیز پیچیده‌تر کرده است. بسیاری از پناهجویان برای دریافت مدارک هویتی و خدمات کنسولی با چالش‌های جدی مواجه شده‌اند، زیرا سفارت‌هایی که تحت کنترل طالبان قرار گرفته‌اند، سیاست‌های سختگیرانه‌ای را در قبال مهاجران اعمال می‌کنند.

از سوی دیگر، این روند بر بحران سیاسی افغانستان نیز تأثیر گذاشته است. واگذاری سفارت‌ها به طالبان، مشروعیت بین‌المللی این گروه را تقویت کرده و باعث شده که برخی کشورها تعاملات رسمی‌تری با طالبان برقرار کنند. این امر می‌تواند به تثبیت رژیم طالبان کمک کند، اما در عین حال، مخالفت‌های داخلی را نیز افزایش داده است. بسیاری از گروه‌های سیاسی و مدنی در افغانستان، این روند را به عنوان خیانت به آرمان‌های جمهوری و مردم افغانستان تلقی کرده‌اند.

پیامدهای مالی واگذاری سفارت‌ها نیز قابل توجه است. بسیاری از سفارت‌های افغانستان که تحت کنترل طالبان قرار گرفته‌اند، منابع مالی خود را از دولت میزبان دریافت نمی‌کنند و مجبور به تأمین هزینه‌های خود از طریق کمک‌های داخلی طالبان یا منابع غیرشفاف هستند. این امر باعث شده که برخی سفارت‌ها با مشکلات مالی جدی مواجه شوند و خدمات کنسولی را کاهش دهند. همچنین، واگذاری سفارت‌ها به طالبان، دسترسی این گروه به منابع مالی بین‌المللی را تسهیل کرده و امکان جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی را برای آنان فراهم کرده است.

در نهایت، این روند نشان‌دهنده تغییرات گسترده در دیپلماسی، سیاست و اقتصاد افغانستان است. در حالی که برخی دیپلمات‌های حکومت پیشین همچنان مقاومت می‌کنند، بسیاری دیگر یا تسلیم شده‌اند یا به همکاری با طالبان روی آورده‌اند. این تغییرات نه‌تنها بر سیاست‌های داخلی افغانستان تأثیر گذاشته، بلکه مسیر تعاملات بین‌المللی و وضعیت اقتصادی این کشور را نیز دگرگون کرده است.

• بلخی