خروج نیروهای شوروی از افغانستان: زخمی که هرگز التیام نیافت!

امروز، سالروز خروج نیروهای شوروی از افغانستان است. روزی که یادآور تلخ‌ترین و دردناک‌ترین دوران تاریخ معاصر افغانستان است. اشغال افغانستان توسط شوروی سابق در سال ۱۹۷۹، نه تنها منجر به جنگی طولانی و ویرانگر شد، بلکه تأثیرات عمیق و پایداری بر ساختار سیاسی، اجتماعی و اقتصادی این کشور گذاشت.

جنگی که بیش از یک دهه به طول انجامید و میلیون‌ها کشته، زخمی و آواره بر جای گذاشت. زیرساخت‌های افغانستان نابود شد، اقتصاد آن فلج گردید و جامعه آن دچار شکاف‌های عمیق شد. خروج نیروهای شوروی در سال ۱۹۸۹، اگرچه پایانی بر اشغال مستقیم بود، اما آغازگر مرحله جدیدی از جنگ و خشونت در افغانستان شد.

خروج شوروی، خلأ قدرت بزرگی را در افغانستان ایجاد کرد که منجر به جنگ‌های داخلی بین گروه‌های مختلف مجاهدین شد. این جنگ‌ها، زمینه را برای ظهور و قدرت گرفتن گروه طالبان فراهم کرد. گروهی که با ایدئولوژی افراطی خود، نه تنها آرامش و ثبات را از افغانستان گرفت، بلکه حقوق و آزادی‌های اساسی مردم، به ویژه زنان را نیز سلب کرد.

حضور شوروی در افغانستان، پیامدهای فاجعه‌باری برای این کشور به همراه داشت. جنگ شوروی در افغانستان، منجر به نابودی گسترده زیرساخت‌های حیاتی این کشور از جمله جاده‌ها، پل‌ها، مکتب‌ها، بیمارستان‌ها و کارخانه‌ها شد. این ویرانی، روند توسعه افغانستان را دهه‌ها به عقب انداخت.

این جنگ باعث کشته شدن بیش از یک میلیون نفر از مردم این کشور شد. علاوه بر این، میلیون‌ها نفر دیگر زخمی و معلول شدند و میلیون‌ها نفر نیز به کشورهای همسایه و سایر نقاط جهان مهاجرت کردند. جنگ شوروی در افغانستان، اقتصاد این کشور را به طور کامل نابود کرد. تولید ناخالص داخلی افغانستان به شدت کاهش یافت و فقر و بیکاری در این کشور افزایش یافت.

جنگ شوروی در افغانستان، زمینه را برای ظهور و قدرت گرفتن گروه‌های افراطی مانند طالبان فراهم کرد. این گروه‌ها، با ایدئولوژی افراطی خود، نه تنها آرامش و ثبات را از افغانستان گرفتند، بلکه حقوق و آزادی‌های اساسی مردم، به ویژه زنان را نیز سلب کردند و تأثیرات روانی عمیقی بر مردم این کشور گذاشت. بسیاری از مردم افغانستان، از جمله کودکان، شاهد صحنه‌های خشونت و جنایت بودند که این امر، منجر به بروز مشکلات روانی در آنها شد.

ظهور گروه افراطی طالبان یکی از مهم‌ترین بخش پیامدهای حضور شوروی در افغانستان است که نتایج ناگوار آن تاکنون نیز بر ابعاد مختلف زندگی مردم افغانستان سایه افکنده است. ظهور این گروه را می‌توان تا حد زیادی به عوامل زیر مرتبط دانست: پس از خروج نیروهای شوروی، افغانستان دچار جنگ‌های داخلی شدیدی بین گروه‌های مختلف مجاهدین شد. این جنگ‌ها، نه تنها باعث ناامنی و بی‌ثباتی در کشور شدند، بلکه خلأ قدرت بزرگی را نیز ایجاد کردند که زمینه را برای ظهور گروه‌هایی مانند طالبان فراهم کرد.

بسیاری از مردم افغانستان از وضعیت نابسامان کشور، فساد اداری، بی‌قانونی و جنگ‌های داخلی خسته شده بودند. طالبان با وعده برقراری امنیت، عدالت و نظم، توانستند حمایت برخی از این ناراضیان را جلب کنند. این گروه از ابتدا مورد حمایت برخی از کشورهای منطقه، به ویژه پاکستان قرار داشتند. این کشورها، به دلایل مختلف از جمله منافع سیاسی و اقتصادی، از طالبان حمایت مالی، تسلیحاتی و لجستیکی کردند که این امر به قدرت گرفتن آنها کمک کرد.

گروه طالبان با تکیه بر یک ایدئولوژی افراطی و تفسیر خاص خود از اسلام، توانستند نیروهای زیادی را جذب کنند. آنها با استفاده از تبلیغات و شایعات، توانستند خود را به عنوان منجیان اسلام و کشور معرفی کنند و جوانان زیادی را به خود جذب کنند. دولت مرکزی افغانستان پس از خروج شوروی، ضعیف و ناتوان بود و قادر به مقابله با گروه‌هایی مانند طالبان نبود. این ضعف دولت مرکزی، به طالبان کمک کرد تا به راحتی در مناطق مختلف کشور پیشروی کنند و قدرت خود را گسترش دهند.

امروز، با گذشت بیش از سه دهه از خروج شوروی، افغانستان همچنان با چالش‌های متعددی روبروست. جنگ، فقر، بیکاری، فساد و ناامنی، از جمله مشکلاتی است که این کشور را رنج می‌دهد. میلیون‌ها افغانستانی، هنوز در کشورهای همسایه و سایر نقاط جهان در شرایط دشواری زندگی می‌کنند و با خطر اخراج و خشونت روبرو هستند.

با این حال، نباید فراموش کرد که افغانستان، علی‌رغم تمام مشکلات، کشوری با تاریخ و فرهنگ غنی است. مردم افغانستان، مردمی مقاوم و صبورند و همواره برای آزادی و استقلال خود مبارزه کرده‌اند. امروز، در سالروز خروج نیروهای شوروی، باید بار دیگر یاد و خاطره قربانیان این جنگ را گرامی بداریم و بر تعهد خود برای ساختن آینده‌ای بهتر برای افغانستان تأکید کنیم. آینده‌ای که در آن، صلح، ثبات، عدالت و رفاه برای همه مردم این سرزمین فراهم باشد.