قاچاق آثار باستانی در کشور تحت حاکمیت طالبان

تا پیش از سقوط جمهوریت و حضور دوباره طالبان در بستر قدرت، محدویت‌های امنیتی‌ـ‌سیاسی برای قاچاق‌بران وجود داشت و اکثر آن‌ها با خیال راحت نمی‌توانستند دست به قاچاق بزنند. خطر دست‌گیری، پی‌گیری و به کیفر رساندن آن‌ها وجود داشت و این عوامل روند قاچاق آثار باستانی را کندتر می‌کرد؛ اکنون اما قاچاق‌بران آثار عتیقه و باستانی از برکت حمایت همه‌جانبه فرماندهان محلی و رهبران سیاسی طالبان برخوردار شده و با خیال راحت به قاچاق آثار باستانی ادامه داده و روند آن را منظم‌تر و مصون‌تر کرده‌اند. گفته می‌شود که در پروسه قاچاق آثار باستانی افغانستان، جنگجویان و فرماندهان خارجی نیز همکاری می‌کنند. هزاران قاچاق‌بر خرد و بزرگ با حمایت طالبان اکنون چشم به داشته‌های افغانستان دوخته‌اند و همچون گرگ گرسنه در حاکمیت طالبان پرسه می‌زنند.

قاچاق‌بران داخلی و خارجی به همکاری فرماندهان طالبان در سراسر افغانستان پراکنده‌اند و حتی به موزیم‌ها، آرشیف‌های قدیمی و نمایشگاه‌ها دسترسی دارند. آن‌ها آثار قدیمی، کتاب‌های نوشته شده با دست‌خط، مجسمه‌های تاریخی و اشیای به‌جامانده از دوره‌های گذشته را به قمیت ارزان خریده و بعد آن را چند برابر در بازارهای سیاه جهان می‌فروشند. اکثر این آثار ارزشمند بعدها به نمایشگاه‌هایی در لندن و پاریس و کشورهای غربی می‌روند. امسال گروهی از تاریخ‌پژوهان مستقر در دوحه قطر گفته‌اند که بخش قابل‌توجهی از آثار خطی کمیاب از افغانستان به کشورهای اروپایی قاچاق ‌شده ‌است. به قطع می‌توان گفت که قاچاق این آثار بدون همکاری حلقات قدرت‌مند طالبان ناممکن است و در روند قاچاق، استخبارات طالبان اداره‌ای است که بیش‌ترین همکاری را با قاچاق‌بران دارد.

هرچند همواره هیچ‌ میکانیسم کارامد برای حفظ، مراقبت و نگهداری آثار باستانی در افغانستان وجود نداشته است، اما به نظر می‌رسد که بعد از سقوط رژیم کمونیستی، روند قاچاق آثار باستانی تاکنون ادامه دارد. بخشی از آثار باستانی در دوره مجاهدین قاچاق و به کشورهای اروپایی فروخته شدند. در دوره نخست طالبان این گروه نه‌تنها بخش اعظم آثار باستانی را تاراج، بلکه بودای بامیان، به عنوان باشکوه‌ترین آبده تاریخی افغانستان را تخریب کردند. در دوره جمهوریت نیز توجه چندانی به آثار باستانی و تاریخی نشد و اکنون طالبان، افغانستان را به تروریست‌های رفیق و قاچاق‌بران همکارشان حراج کرده‌اند تا هرچه دل‌شان خواست از کشور ببرند و به جایش چند تروریست، آدم‌کش و انتحاری بفرستند.

تمام آثار باستانی، موزیم‌ها و آرشیف‌های موجود در حاکمیت طالبان امنیت ندارند و بخشی از آن‌ها قاچاق شده‌اند. اخیراً پولیس بین‌المللی اینترپل ۱۲ اثر قاچاق شده از افغانستان را توقیف کرده‌ که به نظر می‌رسد از آرشیف ملی افغانستان دزدی شده باشد؛ اما آرشیف ملی زیر حاکمیت طالبان هیچ گزارشی در این مورد به نشر نرسانده است.

از آنجایی که فرماندهان طالبان در قاچاق و فروش این آثار باستانی دست دارند، تلاش زیاد به خرج می‌دهند تا هیچ خبری به بیرون درز نکند. هرچند به ظاهر، طالبان این‌بار وعده داده بودند که از آثار باستانی مراقبت می‌کنند، اما به نظر می‌رسد که این یک ترفند برای فریب افکار عمومی و کشورهای حامی آثار باستانی است تا با لاف و ادعای نگهداری از آثار باستانی امتیازهای کلان بگیرند.

هرچند همه‌ چیز در حاکمیت طالبان امنیت ندارد و روز و روزگار به سوی بحرانی‌تر شدن در حرکت است، اما در این میان آثار باستانی بیشتر در معرض نابودی قرار دارد. این آثار توسط قاچاق‌بران و همکاری فرماندهان طالبان تاراج شده و در بازارهای جهانی به حراج گذاشته می‌شوند. افغانستان در حاکمیت گروهی قرار دارد که به فرهنگ تاریخی، تنوع زیستی و موزیم و سینما و هنر باور ندارند و آثار باستانی را به چشم حقارت نگاه می‌کنند. برای همین نگاه تقلیل‌گرایانه به هنر و تاریخ است که آن‌ها در بدل پول بسیار ناچیز تاریخ، فرهنگ و هویت یک کشور را به دست قاچاق‌بران آثار باستانی داده‌اند تا از این ناحیه زراندوزی کنند. حالا هیچ ‌چیز امنیت ندارد؛ نه هنر، نه اقتصاد و نه سیاست و نه مردم. طالبان تمام افغانستان را با تهدید جدی مواجه کرده‌اند. افغانستای تحت اداره طالبان کشوری‌ است که نان و آب و امنیت ندارد و به کویری می‌ماند که تنها خون و خشونت در آن موج می‌زند.