عطامحمد نور: طالبان «خاک‌فروش» نیستند

عطامحمد نور، والی پیشین بلخ و از رهبران جمعیت اسلامی افغانستان، در واکنش به تهدیدهای آمریکا درباره پایگاه هوایی بگرام، تاکید کرده است که طالبان «خاک‌فروش نیستند» و هیچ بخشی از خاک کشور نباید به خارجی‌ها واگذار شود. این اظهارات بازتاب گسترده‌ای در شبکه‌های اجتماعی و فضای سیاسی افغانستان داشته است.

عطامحمد نور روز یک‌شنبه، ۳۰ سنبله ۱۴۰۴، در شبکه اجتماعی ایکس نوشت که افغانستان در جهان به «بیگانه‌ستیزی» و ایستادگی در برابر اشغالگران شناخته شده است و هیچ بخشی از خاک کشور نباید به خارجی‌ها واگذار شود. او افزود که بازگرداندن پایگاه بگرام یا مناطق دیگر به آمریکا یا هر کشور خارجی، اقدامی اشتباه و بی‌توجه به استقلال افغانستان است.

نور، که از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۸ والی بلخ بود، در طول دوران قدرت خود نفوذ گسترده‌ای در شمال افغانستان داشت و شبکه‌های محلی، بازارهای تجاری و بخشی از ساختار اداری این ولایت تحت کنترل او بود. فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی او در شمال کشور باعث شده بود که از نظر سیاسی و اقتصادی یکی از قدرتمندترین چهره‌های غیررسمی افغانستان قلمداد شود.

اختلافات او با دولت مرکزی در سال ۲۰۱۷ باعث شد تلاش‌های اشرف غنی برای برکناری نور با مقاومت او روبه‌رو شود و بحران سیاسی بزرگی در شمال کشور شکل گیرد. این بحران نشان داد که نفوذ نور در شمال به اندازه‌ای است که دولت مرکزی ناچار به مصالحه با او شد و این تجربه جایگاه سیاسی او را در سطح ملی مستحکم کرد.

عطامحمد نور پیش‌تر در دوران جهاد علیه شوروی و سپس در حکومت جمهوری نقش فعالی داشته و از رهبران حزب جمعیت اسلامی افغانستان بوده است. او در شورای نظار نیز حضور داشت و پس از سقوط طالبان در سال ۲۰۰۱، در سمت والی بلخ به فعالیت‌های توسعه‌ای و سیاسی پرداخت. این پیشینه تاریخی و حضور طولانی در ساختار سیاسی کشور باعث شده است که مواضع او نسبت به طالبان و تحولات سیاسی افغانستان همواره مورد توجه باشد.

پس از سقوط جمهوری اسلامی افغانستان در سال ۱۴۰۰، نور به همراه دیگر رهبران شمالی، شورای عالی مقاومت ملی را شکل داد. این شورا گرچه بر ضد طالبان موضع‌گیری می‌کند، اما با انتقادهایی درباره پراکندگی و نبود انسجام مواجه بوده است. برخی ناظران سیاسی بر این باورند که موضع اخیر نور در قبال طالبان، بخشی از تلاش او برای حفظ جایگاه سیاسی و اقتصادی در شمال کشور و اطمینان از عدم تداخل طالبان با دارایی‌ها و نفوذ پیشین او است.

اظهارات اخیر نور درباره «طالبان خاک‌فروش نیستند» در فضای سیاسی افغانستان بازتاب گسترده‌ای داشته است. کاربران شبکه‌های اجتماعی به این موضع واکنش‌های متفاوت نشان داده‌اند؛ عده‌ای از این دیدگاه حمایت کرده و برخی دیگر آن را نقد کرده‌اند. کارشناسان سیاسی معتقدند که این موضع می‌تواند همزمان بازتابی از واقعیت‌های تاریخی و سیاسی نور و هم واکنشی تاکتیکی به تهدیدهای خارجی باشد.

با توجه به سابقه چرخش‌های مواضع نور در طول دهه‌های گذشته، تحلیلگران بر این باورند که او در این مرحله با در نظر گرفتن ترکیبی از منافع سیاسی، اقتصادی و موقعیت استراتژیک خود در شمال افغانستان، موضعی محافظه‌کارانه اتخاذ کرده است. این رویکرد همسو با تلاش برای بازتعریف جایگاه سیاسی نور و شاخه جدید جمعیت اسلامی، احتمالا به منظور حفظ انسجام پایگاه مردمی و نفوذ سیاسی او در آینده کشور است.

اظهارات نور، همزمان با واکنش طالبان و تهدیدهای خارجی، به یکی از محورهای بحث و گفتگو در شبکه‌های اجتماعی و محافل سیاسی افغانستان تبدیل شده و نشان‌دهنده پیچیدگی روابط میان رهبران سابق جمهوری و گروه حاکم فعلی در کشور است.