توافق‌نامه دوحه؛ خروج غیرمسئولانه و غرور مزورانه؟!
توافق‌نامه صلح دوحه، درست در 29 فبروری 2020 میلادی میان ایالات متحده آمریکا و گروه طالبان به امضا رسید. مفاد این توافق‌نامه، خروج کامل نیروهای خارجی و ناتو از افغانستان و تعهد طالبان برای جلوگیری از فعالیت القاعده در مناطق تحت کنترل‌شان و مذاکرات بین طالبان و حکومت جمهوری اسلامی افغانستان بود که طرفین بارها یکدیگر را به نقض این توافق‌نامه متهم کرده بودند.
ایالات متحده آمریکا در این توافق‌نامه پذیرفت که پس از نزدیک به 20سال حضور پررنگ نظامی و مصارف هنگفت مالی، افغانستان را ترک کند.
مسئله اینجاست که با گذشت نزدیک به دو سال از این توافق‌نامه، پیامدهای آن برای افغانستان و مردم این کشور چه بوده است؟
یکی از پیامدها پس از تسلط دوباره امارت اسلامی، مسدود شدن مکتب‌ها و دانشگاه‌ها بر روی دانش‌آموزان و دانشجویان دختر – که نزدیک به دو سال از آن سپری میشود – و همچنین ضعیف‌تر شدن اقتصاد مردم افغانستان است.
موتور مذاکره توافق دوحه از سوی کشورهای چین، روسیه و پاکستان روشن شد و به اتفاق آرای هرسه کشور، به تأیید شورای امنیت سازمان بین‌الملل نیز درآمد؛ هرچند حکومت وقت افغانستان شامل آن نشد زیرا طرف معامله نبود؛ اما با فشارهای دولت‌های ذی‌دخل، حکومت افغانستان نیز به پای میز مذاکره کشانده شد و درنهایت منجر به سقوط آن شد.
این توافق‌نامه توسط زلمی خلیلزاد از جانب ایالات متحده و ملا عبدالغنی برادر از سوی گروه طالبان در دوحه، پایتخت قطر به امضا رسید. دونالد ترامپ، رئیس جمهور وقت ایالات متخده آمریکا، پس از امضای توافق‌نامه با طالبان، اعلام کرد که با این توافق، به طولانی‌ترین جنگ آمریکا خاتمه می‌دهد و سربازان ایالات متحده به خانه بازخواهند گشت. توافق‌نامه‌ای که پس از روی کار آمدن جوبایدن بر سر قدرت در ایالات متحده، تصمیم بر بازنگری آن را داشت؛ اما با پیروزی طالبان در آگست سال 2021 دیگر مجالی برای بازنگری باقی نماند.
اما اکنون نزدیک به دو سال از امضای این توافق‌نامه می‌گذرد و همچنان طالبان کنترل کامل افغانستان را در دست دارند و بر آن حکم می‌رانند. حکومتی که با دو سال حاکمیت نتوانسته است با جهان تعامل کرده و توسط جامعه ملل به رسمیت شناخته شود.
به نظر آگاهان، خروج کامل و نابهنگام ایالات متحده از افغانستان شکستی بود که منجر به فروپاشی نظام بیست ساله و هدر رفتن خون هزاران نفر برای برپایی نظام جمهوریت در افغانستان شد. خروجی که افغانستان را به حیاط‌خلوت کشورهایی چون روسیه و چین برای مناسبات منطقه‌ای تبدیل کرد.
شکریه بارکزی، دیپلمات پیشین می‌گوید: «موافقت‌نامه دوحه و تاریخ آن همچنانی که برای مردم افغانستان یک تاریخ دردناک است، برای طالبان یک تاریخی است که می‌توانند از همان تاریخ پیروزی خود را حساب کنند.»
در همین حال سهیل شاهین، رئیس دفتر سیاسی امارت اسلامی در قطر، در توییتی، عدم به رسمیت شناختن حکومت سرپرست امارت اسلامی و بیرون نکردن نام رهبران امارت اسلامی از فهرست سیاه ایالات متحده را خلاف تعهدات این توافق‌نامه دانسته است.
این توافق‌نامه، مفاد پنهانی نیز دارد که هنوز ایالات متحده و حکومت سرپرست امارت اسلامی آن را افشا نکرده‌اند.
هرچه باشد نتیجه این توافق‌نامه، برای طالبان یک امتیاز حساب و برای آمریکا و حکومت جمهوری اسلامی افغانستان، یک شکست و ریشه خشک شده‌ای است که با بیست سال مصارف هنگفت مالی، نهال نوپای دموکراسی در افغانستان آبیاری شد.
حال دیده شود که آیا ایالات متحده آمریکا می‌تواند شکستی که امارت اسلامی آن را پیروزی و نماینده ویژه آمریکا آن را یک توافق تاریخی که به جنگ بیست ساله افغانستان پایان داده است نام‌گذاری کرده‌اند جبران و در صدد احیای دوباره آبروی از دست رفته خویش برخواهد آمد یا خیر؟ احیای دوباره‌ای که پاسخ روشن آن را گذشت زمان معلوم خواهد کرد.
- محقق
